بێكەسیی كورد لە لوولەی تفەنگەكەی سمكۆی شكاك-ەوە !

مەریوان مەسعود


28/08/2021


زۆر لایەنی مێژوویی سمكۆی شكاك-مان بیستووەو هەموومان بە سەركردەو رێبەرێكی كوردمان زانیوەو دەزانین، بەڵام لایەنێكی شاراوەی شكاك كەمترین قسەی لەسەر كراوە، ئەویش كوشتنی پیاوی ئایینی و سەركردەیەكی دیاری ئاشوورییەكانە بەناوی (مار بنیامین شەمعون یان مارشیمۆن)ە، كە هەموو سەرچاوە ئاشوورییەكان و عەرەبییەكان و توركییەكان و بەشێكی زۆری فارسییەكانیش دەڵێن بە غەدر لەلایەن سمكۆی شكاك-ەوە كوژراوە یان تیرۆركراوە، لە كاتێكدا سمكۆكەی كوردان خۆشی بە تەڵەوە بووەو لە كەمینێكدا لە شاری شنۆی رۆژهەڵاتی كوردستان لە ساڵی ( 1930) شەهید دەكرێت.

رقێكی مێژوویی هەیە لە ناخی ئاشوورییەكان بەرامبەر كوردەكان كە ئەویش كوشتنی ئەم پیاوە ئاینیە دیارەی ئاشوورییەكانە، چونكە هەندێك لە سەرچاوەكان كە من خوێندوومنەتەوە، دەڵێن « ئەگەر ئەم مارشەمعونە بە دەستی سمكۆی شكاك نەكوژرابا، دوور نەبوو ئاشوورییەكان دەوڵەتێكی تایبەت بەخۆیان لە ناوچەكە هەبووایە، بەڵام كوشتنی ئەم كەڵە پیاوە خەونی ئاشوورییەكانی لە گۆڕناو بۆ هەتا هەتایە سەرگەردانی ئەم وڵات و ئەو وڵاتی كردن!».

ئەوەی جێگای رەخنەی منە، بۆچی مێژوونووس و پیاوەگەورەكانی كورد بە تایبەت لە دیوی رۆژهەڵات نەیانتوانیوە بەرگریی لە سمكۆی شكاك بكەن بەتایبەت كە ئەم رووداوە گوماناوییەو پێناچێت شكاك و هاوڕێكانی ئەم كارەیان كردبێت یان هەر هیچ نەبێت بەناوی كوردو كوردایەتی نەبووە، بەڵكو لەچوارچێوەی دەوڵەتی عوسمانی بووە. یان وەكو نووسەرێكی كورد بەناوی (سۆران كرباسیان) وتارێكی بەپێزی نووسیوە لە ساڵی 2013، دەڵێت: ساڵی 1917 لەكاتی پێكهێنانی یەكینە چەكدارەكانی ئاشووری لە ورمێ‌، ئیتر (مار شەمعون- مارشیمۆن) بەئاشكرا ئاشوورییەكانی هانداوە بۆ چەك هەڵگرتن و پاكتاوكردنی كوردەكان و ئازەرییەكان لەسەر زێدی خۆیان، لەوانەیە لە تۆڵەی ئەو بڕیارە بووبێت یان بەر لەوەی مار شەمعون و چەكدارەكانی هێرش بكەنە سەر كوردەكان، سمكۆی شكاك لێیان هاتبێتە دەست و لەناوی بردبن.

لەلایەكی ترەوە نووسەرێكی گەورەی ئاشوورییەكان بەناوی (سلێمان یوسف)، دوای كارەساتەكەی ئەم دواییەی (عەفرین) كە لەلایەن توركیاوە داگیركراو وێرانكرا، نووسیویەتی: «من دڵم ژان دەكات بۆ كوردەكانی عەفرین، بەڵام دەبێت كوردەكانیش بزانن، هەر ئەو توركیایەی ئێستا وایان لێدەكات لە 1915 بەدواوە، بەهاوكاری كوردەكان چەندین قەتلوعامیان کرد دژی ئاشوورییە ئەرمەنییەكان لە هەموو شارەكانی كوردستان، بەتایبەت ئەو كردەوەیەی پیاوكوژێكی وەكو سمكۆی شكاك دەرهەق بە پاتریكی ئاشوریەكان (مار بنیامین شەمعون) و چەندین هاوەڵی ئەنجامی داو قەتلوعامی كردن لە كاتێكدا ئەوان دەعوەتی شكاك بوون بۆ مفاوەزات».

هەر چەندە ئەو بابەتە زۆر هەڵدەگرێت و چەندین توێژینەوەی دەوێت، بەڵام حەزم كرد لەم گۆشەیەوە بیوروژێنم و بزانم تاكەی توێژەرانی كورد قەڵەمەكانیان لە ئاست ئەم رووداوە مێژووییە گرنگە بێدەنگ دەكەن.

كە سەرقاڵی ئەم نووسینە بووم، پۆستێكی هاوڕێ‌ (بەكر شوانی)م لە فەیسبووك كەوتە بەرچاو، كە دەقی هەواڵێكی نەبینراوی رۆژنامەی (ڤاكیت)ی توركی بە تەرجەمەی كوردی داناوە كە لە ژمارەی 18ی 8ی 1930دا دەربارەی كوژرانی رابەری كورد سمكۆی شكاك بە وێنەی تەرمەكەیەوە بڵاوی كردووەتەوە، بەمشێوەیە:

«ئیسماعیل ئاغا سمكۆ! وێنەی ئەم كوردە سەرگەردانە كە لە ئێران كوژراوە، دادەنێین

رێبەری بەناوبانگی كورد ئیسماعیل ئاغا سمكۆ كە لەلایەن سەربازەكانی ئێرانەوە كوژراوە، دوای مردنی، وێنەی گیراوەو لە تەبرێزەوە بۆ رۆژنامەكەمان نێردراوە و بڵاوی دەكەینەوە. ئەو رۆژنامانەی ئێران كە هەفتەی رابردوو و ئەم هەفتەیە گەیشتوون، فریای گێڕانەوەی ئەو تاوانانە ناكەون كە ئەو رێبەرە تا ئێستا ئەنجامی داون. سمكۆ لە «ئەشنۆیە» لەلایەن سەربازەكانی یاوەری سادق خانەوە كوژراوە»

دەمێكە وتراوە كورد بێكەسەیە، بۆیە لەو سەردەمەش هەر بێكەسە بووە، چونكە قارەمانێكی وەكو سمكۆی شكاك كە شەهیدبوونەكەی دەبێتە مانشێت و هەواڵی چەندین رۆژنامەی ئەو سەردەمە، دەبێت چ ئازایەتییەكی نواندبێت، كە ئەوان بە (تاوانبار و پیاوكوژی) دەزانن، حەیف بۆ كورد و بۆ مێژووە غەدراوییەكەی !.