شەهید ئازاد هەورامی
راچڵەكین
شەهید ئازاد هەورامی، ناوی تەواوی ئازاد عەبدولمەجید غەففارە، ساڵی 1954 لە خێزانێكی كرێكار لە شاری كەركوك لەدایكبووە، لەناو ستەمە چینایەتی و نەتەوایەتییەكان دا ئاسۆی بیركردنەوەو جیهانبینی فراوان بووە، بۆیە هەر لە سەردەمی هەرزەكاریی دا یەكێك بووە لە خوێندكارە هەڵكەوتووەكان و زوو تێكەڵاوی سیاسەت و كوردایەتی بووە.
ساڵی 1972 پەیوەندیكردووە به ریزەكانی (كۆمەڵه)وەو لە ئەڵقە رۆشنبیرییەكانی دا خۆی پێگەیاندووە.
ساڵی 1974 وەك پێشمەرگە بەشداریكردووە لە بزووتنەوە چەكدارییەكەی خەڵكی كوردستان.
ساڵی 1975 پاش زیندانیكردنی شەهید شیهاب و هاوڕێكانی، ئەركی رێكخستنەوەی ریزەكانی (كۆمەڵه)ی كەوتۆتە ئەستۆ، ئەم تێكۆشەرە لەگەڵ شەهید ئارام دا رۆڵێكی گرنگی بینی لەسەركردایەتیكردنی ناوەوەی ئەو رێكخراوەدا.
ساڵی 1976 روویكردۆتە شاخ و سەرپەرشتی مەفرەزە سەرەتاییەكانی كردووە.
ساڵی 1978 له كارەساتی هەكاریی دا بەدیلگیراو ساڵی 1979 توانی خۆی دەرباز بكات و پەیوەندی بكاتەوە بەهاوڕێكانییەوە.
ئەم تێكۆشەرە رۆشنبیرو راستگۆو خۆنەویستە، هەموو سیفەت و خەسڵەتەكانی سەركردەی شۆڕشگێڕی تیاكۆببووەوە، بۆیە له كۆنفرانسەكانی كۆمەڵەدا به ئەندامی ناوەندی و له كۆنفرانسەكانی یەكێتیی دا بەئەندامی سەركردایەتی هەڵبژێردرا، شەهید ئازاد هەورامی له زۆربەی ناوچەكانی كوردستاندا وەك پێشمەرگەو لێپرسراوی سیاسی خزمەتی كردووەو هەمیشە جێگەی رێزی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان و هەڤاڵانی پێشمەرگە بووە.
ئازاد هەورامیی سەركردە، ئەدەب دۆستێكی شارەزاو مۆسیقارێكی لێهاتووش بوو، لەناو هونەرمەندان و ئەدیبان و شاعیران دا جێگەیەكی تایبەتی هەبوو.
شەهید ئازاد له ئەنفالەكان دا سەرپەرشتیكردنی شەڕگەی دۆڵی باڵەییان-ی پێسپێردراو ئەركەكانی بەسەركەوتوویی ئەنجامدا.
له گەرمەی جێبەجێكردنی ئەو ئەركانەدا له كۆتایی مانگی ئابی ساڵی 1988دا لەبناری قەندیل به بۆردومانی رژێمی داگیركەر بریندار كراو بەو برینەش شەوی 31ی ئابی ساڵی 1988 گەیشتە كاروانی نەمران.
سەبارەت بە چۆنێتی شەهیدبوونی ئازاد هەورامی، خاتوو شنۆ شاسواری-ی هاوسەرو هاوسەنگەری دەڵێت:
دواهەناسەی بە قەندیل سپارد
ئێوارەی 1988/8/30، بڕیاردرا ئازادو هێزەكەی بكشێنەوە بۆ شێخ ئایشێ، لەو كاتەدا گوێمان له دەنگی كۆپتەر بوو، ئازاد به پێشمەرگەكانی وت: «هەر كەسێ كۆپتەرێك بخاتە خوارەوە كچێكی هەورامی بۆ دەخوازم»، پێشمەرگەكانی خستبووە پێكەنین، لە شاخەكەدا تەنیا پەناگەیەكی لێ بوو، جیهازە ڕاكاڵەكەی لێ دانرابوو، دوو كۆپتەرمان لەسەر ئاسمانی كونەكۆتر بینی، بە خێرایی تێدەپەڕین، جارێكی تر گەڕانەوەو لەو كاتەدا لەگەڵ ئازاد پێكەوە وەستابووین.
20-30 سم لەنێوانماندا بوو، كۆپتەرەكان بە ڕاجیمە ئەو شوێنەی ئێمەیان داگرتەوە، ئازاد لەناو تەپوتۆزدا ون بوو، پڕ بە گەرووم هاورام كرد... ئازاد... ئازاد... گوێم لە دەنگێ بوو، بە كزییەوە وتی: «ئازاد تەواو» هاوارم كرد ئازاد پێكرا.
كاك عومەرو كاك كۆسرەت و دكتۆر هێمن و دكتۆر جەلال و پێشمەرگەكان گەیشتنە لای، پێڵاوە ئەدیداسەكانی دڕابوو، پەنجەكانی پێكرابوون، دەستی چەپی وردو خاش بووبوو، وتی: «كاك عومەر ئیتر لەمەودوا ناتوانم گیتار بژەنم.»
من خۆشم بریندار بووم، خوێن لە پشتی گوێم دەهات، بەڵام لەبەر ئازاد قسەم نەدەكرد، لەو كاتەدا ئازاد ڕووی كردە كاك عومەرو كاك كۆسرەت وتی: «له پێشمەرگایەتی دا كوڕی خەڵك زۆر شەهید كراون، با ئیتر نۆرەی ئێمەش بێت.»
دواتر بە سواری وڵاخێك بەرەو قەندیل به ڕێیانكردین، له كاتی سەركەوتن دا، له ڕێگا گابەردێك هاتە بەردەممان، یەكێك له پێشمەرگەكان وتی: «هاوڕێ شنۆ با لەو ڕێگایەوە بڕۆین.» منیش وتم: «نا من لەگەڵ ئازاد دەڕۆم، بە جێی ناهێڵم.» لەوكاتەدا بزەیەك كەوتە سەر لێوە وشكهەڵاتووەكانی ئازاد.
دنیا بەرەو تاریكی ملینا، سەرما تینی بۆ هێناین، جامانەكەی ملم كردەوەو له سەری ئازادم پێچا، هەرچەندە زۆر سەرمام بوو، لە ڕێگا چەند جارێك ناوی شەوبۆ و شیرین-ی هێنا.
دەستە دەستە پێشمەرگەكانی ئەو دەوروبەرە، هەر كه هەواڵەكەیان زانی بوو، خۆیان دەگەیاندە لامان. هەریەكەیان بە جۆرێك دڵتەنگی خۆی دەردەبڕی.
لەسەر (گویت سوێ) پشوویەكمان دا، نانیان خوارد، من نانم بۆ نەخورا، ئازاد وتی: «شنۆ پاروویەك نان بخۆ، با وزەیەكت تیا بێت، بتوانیت ڕێ بكەیت.» دواتر بەڕێكەوتین، دەبووایە به لاپاڵی چیاكەوە داگەڕێین، بۆ ناو دۆڵەكە، له بەرزاییەكەدا دكتۆر هێمن وتی: «هاوڕێ شنۆ مەترسە، تەنیا ئێسكی گرتووه.» لە ڕێگا وتم: «دكتۆر هێمن شوێنەكەی ئازاد خراپ نییە؟» لەوكاتەدا وتم ئازاد.. ئازاد، وەڵام نەبوو، وتم دكتۆر هێمن بۆ ئازاد وەڵام ناداتەوە، ئەویش بانگی كرد وتی كاك ئازاد، وەڵام نەبوو، بە تووڕییەوە به پێشمەرگەكانی وت: «دایگرن!»، هێستریاكە جارێكی تر گرتمیەوە، لەبەرخۆمەوە دەموت چییە؟ چییە؟ دەمزانی ئازاد دواهەناسەی سپاردووە، بەڵام نەمدەتوانی بڕوا بكەم، پڕ بەو چیاو دۆڵە هاوارم كرد ئازاد... ئازاد. كاتێك بە هۆش خۆم هاتمەوه. لە سەقز بووم. تەرمەكەی شەهید ئازادیان لەسەر ڕاسپاردەی خۆی گواستەوە بۆ (سەكران) لەوێ بە خاكیان سپارد.
كاك كۆسرەت-یش دەربارەی دواساتەكانی شەهیدبوونی كاك ئازاد دەڵێت:
ئەو ڕۆژە یەكێك بوو لە ڕۆژە ناخۆشەكانی ژیانم
شەهید ئازاد هەورامی یەكێك بوو لە سەركردە دیارو لاوەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان. مرۆڤێكی هەستناسك، هونەرمەند، نووسەرو سیاسەتمەدار بوو، شەهیدبوونی زیانێكی گەورە بوو لە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كەوت.
من لە ساڵی 1982 شەهید ئازادم ناسی، ئەو سەردەمە لە نێوزەنگ بوو. تابڵێیت مرۆڤێكی قسەخۆش و خۆشەویست بوو لەناو شۆڕش و پێشمەرگەدا.
ئێمە لە ساڵی 1988 لە مەڵبەندی سێ بووین، كە پاش هەموو مەڵبەندەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە بڕیاری مەكتەبی سیاسی لە شەوی 28/29-8-1988 بۆ سەر سنوور كشایەوە لە بناری قەندیل. شەهید ئازاد لێپرسراوی مەڵبەندی چوار بوو، بە سەردان گەڕابووەوە بارەگای مەكتەبی سیاسی و كە شەڕ لە قۆڵی دۆڵی باڵەییان دەستیپێكرد شەهید ئازادیان وەك لێپرسراو ناردبووە ئەم بەرەیە، بەڵام كە ئێمە كشاینەوە بۆ دۆڵی باڵەییان بەرەكەمان لە شەهید ئازاد وەرگرت. من و كاك ملازم عومەر پێكەوە سەرپەرشتیی بەرەكەمان دەكرد.
ڕۆژی 1988/8/30 خەریكی كۆكردنەوەی بارەگاكانی شەهید ئازاد هەورامی بووین تا بگەڕێتەوە لای مەكتەبی سیاسی، لەناكاو چەند هەلیكۆپتەرێكی ڕژێمی بەعس هاتن قەسفی بەرەكەیان كرد. شەهید ئازاد لەگەڵ شنۆخان-ی هاوسەری بۆ خۆپاراستن لە قەسفەكە چوونە بن شاخێكی ئەو دەوروبەرەو منیش لەگەڵ پێشمەرگەكان لەسەر كانیاوەكە كە شوێنی نانخواردنمان بوو، وەستا بووین. قەسفەكە هێندەی نەبردو شنۆخان هاواریكردو وتی: "كاك ئازاد بریندار بوو." منیش یەكسەر چووم. كە گەیشتمە لای، بینیم هەردوو قاچی لە پشتی بە خوارەوە زۆر بە سەختی بریندار بووبوو. لەم كاتەدا كاك ملازم عومەریش دیار نەبوو، لەبەر ئەوە زۆر ترسام و وامزانی ئەویش شەهید بووە، بەڵام پاشان هاتەوە. ئەمجا دكتۆرەكانمان بانگكرد. دكتۆر شەهید هێمن و دكتۆر جەلال هێندەی بۆیانكرا چارەسەریان كردو لەنێو خۆیاندا قسەیان لەگەڵ یەكتر بە ئینگلیزی دەكرد؛ شەهید ئازاد وتی: "من ئینگلیزی دەزانم، بە كوردی قسە بكەن." پاشان من‌و كاك شێخ جەعفەرو كاك ڕەهبەر هەریەكەمان بتڵێك خوێنمان پێداو ڕەوانەمان كرد بۆ شێخ ئایش و لەوێوە بۆ ئێران. پێش ئەوەی بڕوات، داوای كرد من و كاك ملازم عومەر بە تەنها قسەی لەگەڵدا بكەین، وەسیەتی كردو منیش وتم: "كاك ئازاد هیچ نییە ئینشاللـه سەلامەت دەبیت!" وتی: "كەس بە وەسیەت نەمردووە." و قسەكانی بۆ ئێمە كرد. بەڕاستی ڕۆژێكی ناخۆش بوو لە ژیانم دا كە كاك ئازادم وا بینی‌و برینەكەی شوێنی حەساسی نەگرتبوو، بەڵام لوولەی ئێسكی ڕانی شكابوو مۆخ و چەوریی ناو ڕانی لەگەڵ خوێنی تێكەڵاو ببوو، هەر ئەوەش بووە هۆی شەهیدبوونی لە ڕۆژی 1988/8/31 لە شێخ ئایش.
لە پێش ئەوەی ڕەوانە بكرێت سروودی (ڕێی خەباتمان) ـی دەوت. ئەو ڕۆژە یەكێك بوو لە ڕۆژە ناخۆشەكانی ژیانم.
لە پێگەی ناوەندی وەستانەوەی یەكێتی وەرگیراوە