راچڵەكین-

بە ئامادەبوونی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ڕێوڕەسمی راگەیاندنی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لە شاری سۆران بەڕێوەدەچێت.

پێشتر بە واژۆی مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە 28/7/2021 بڕیار لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و زاخۆ درا و وەزارەتە پەیوەندیدارەكانیش راسپێردران بۆ ئەوەی بڕیارەكە جێبەجێ بكەن.

ناساندنی قەزاكانی ئیدارەی سۆران

ناوچەی سۆران، ناوەكەی لە میرنشینی سۆران (1399-1835)ەوە هاتووە. قەزاكانی بریتین لە: (سۆران، ر‌واندز، مێرگەسۆر و چۆمان) بەیەكەوە دەبنە ئیدارەیەكی سەربەخۆ.

ژمارەی دانیشتووانی ئیدارەی سەربەخۆیە نوێیەكە، نزیكەی 350 هەزار كەسە، كە (14.4%)ی دانیشتوانی پارێزگای هەولێر پێكدەهێنن.‌ رووبەریشی 5473 كیلۆمەتر چوارگۆشەیه.‌‌ ئیدارە نوێیەكە لە چەقی شارۆچكەی سۆران دەبێت، بە گشتی ئیدارەی سۆران لە چوار قەزا و 13 شارەدێ و 797 گوند پێكدێت.

خودی شارۆچكەی سۆران، لە 3 ناحیە پێكهاتووە، كە (دیانا، خەلیفان و سیدەكان)ن، ژمارەی گوندەكانیشیان 390 گوندە. قەزای ر‌واندزیش لە ناحیەی وەرتێ و 47 گوند پێكدێت.

هەروەها قەزای چۆمانیش 4 ناحیەی هەیە، كە بریتین لە (قەسرێ، سمیلان، گەڵاڵە و حاجی ئۆمەران)، لەگەڵ 120 گوند.

هەرچی قەزای مێرگەسۆرە 5 ناحیەی هەیە، كە ناحیەكانی (گۆڕەتوو، شێروان مەزن، بلێ، پیران و مەزنێ)ن و لە سنوورەكەدا 240 گوند هەیە.

قەزای ناوەندی سۆران

قەزای ناوەندی سۆران، لە ناحیەكانی (دیانا ، خەلیفان، سیدەكان) پێكدێت. 57 گەڕەك و 390 گوند دەگرێتەوە.

دروستبوونی قەزای سۆران وەك یەكەی كارگێری دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی1980 و دوای راگواستنی گوندەكانی دەوروبەر لەلایەن رژێمی بەعس. لە ماوەی 10 ساڵ تەمەنی ئەو قەزایە تا دوای راپەرین، ژمارەی دانیشتوانی لە (5000) كەس تێپەری نەدەكرد، بەڵام لە دوای راپەرینی 1991 ژمارەی دانیشتووانی ناوەندی قەزای سۆران گەیشتووەتە 130 ھەزار كەس.

پێكھاتەی قەزای سۆران فرە كولتوورە و لە ھەموو ناوچەكانی كوردستان بەھۆی شوێنی جوگرافی و ئاو وھەوا و جموجۆڵی بازرگانی، خەڵك رووی تێدەكەن و بە مەبەستی حەوانەوە لێی نیشتەجێ دەبن. ھەر بەم ھۆیەشەوە بەردەوام لە فراوان بوون دایە. لەو قەزایەدا، ھەردوو ئایینی ئیسلام و مەسیحیی دەژین.

قەزای مێرگەسۆر

مێرگەسۆر دەكەوێتە ناوچەی بارزان و (165 كم) لە شاری هەولێر دوورە. ساڵی 1956 مێرگەسۆر بۆتە قەزا، ئەو كات ناوی قەزای زێبار بووە و ناوەندی قەزا لە كۆركێ بووە، لە ساڵی 1985 ناوەندی قەزای زێبار هاتووەتە مێرگەسۆر. لە ساڵی 1993 بە بڕیاری حكومەتی هەرێم ناوی قەزای زێبار گۆڕدراوە، كراوەتە قەزای مێرگەسۆر، ناوەندی قەزاش هەر لە مێرگەسۆر بووە.

قەزای چۆمان

چۆمان لە 11ی ئاداری 1970 بە فشاری شۆڕشی ئەیلوول بووەتە قەزا و ناوەندی قەزا ماوەیەكی كەم لە گەڵاڵە بووە. پاشان چووەتە چۆمان. لە ساڵی 1983 بەهۆی راگواستنی خەڵكی ناوچەی باڵەكایەتی ناوەندی قەزا هاتووەتە قەزای صدیق (قەزای سۆران). لە ساڵی 1992 مەركەزی قەزای چۆمان بۆ چۆمان گەڕایەوە.

قەزای ر‌واندز

قەزای ر‌واندز لە سەردەمی عوسمانیەكان و سەرەتاكانی سەدەی بیستەم تا ساڵی (1980) قەزا بووە. دوای ئەوەی لەو ساڵەدا كۆمەڵگەیەكی ئیداری لە "دەشتی‌ دیانا" دروست كرا، سەنتەری قەزای صدیق هاتە دەشتی دیانا و رواندز لە یەكەی ئیداری قەزاوە كرا بە ناحیە. دوای راپەڕینی ئاداری 1991 لەسەر بڕیاری بەرەی كوردستانی ناوی قەزای صدیق گۆڕدرا بە قەزای سۆران و ساڵی 2008یش ناحیەی رواندز، جارێكی تر كرایەوە بە قەزا.