د.كامەران قەرەداغی: كۆرۆنا ڤایرۆس وەكو كارەسات نابینم.. ئەمە خەڵك تۆقاندنە

چاوپێکەوتن

03/06/2020     ژمارەی بینراو 5008

راچڵەكین-

پزیشكێكی ڕاوێژكاری نەخۆشیەكانی سنگ و بۆری هەوا دەڵێت، دەسەڵات لە كوردستان نایەوێت مرۆڤی كورد لە ڤایرۆسی كۆرۆنا تێبگات. دەشڵێت:" لەئێستادا كۆرۆنا ڤایڕەس وەكو كارەسات نابینم لە كوردستاندا ، ئەمە خەڵك تۆقاندنە."

د. كامەران قەرەداغی، لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ بەشی كوردی دەنگی ئەمریكا،سەبارەت بە زیادبوونی ژمارەی توشبوانی پەتای كۆرۆنا ڤایڕەس، لە كوردستاندا و‌ بەتایبەتی له ‌سنوری پارَزگای سلێمانی، ووتی:" من بە "شەخصی" خۆم لە كۆتایی مانگی چواردا زۆر گەشبین بووم بەوەی، كە ئێمە ئەگەری ئەوە هەیە له ‌هەفتەی یەكەمی مانگی پێنج دا، یان ناوەڕاستی مانگی پێنج شایی بگێڕین، هەمیشە یەكێك لە دروشمەكانی من تكایە شایمان لێمەكەن بە شین، و‌ هەمیشە ئێمە تەقدیری هاوڵاتیانمان كردووە، و‌ ئەوەی كە ڕوویدا له ‌دوای ئەوەوه،‌ بەتایبەتی ڕێكارەكان شلكرایەوە، حكومەت چۆن پێشووتر چووە قەرزی كردووه،‌ بۆ كۆمەڵێك شتی تر كە زۆربەی هاونیشتمانییان ئاگایان لێی نیە قەرزەكە بۆچییە؟! دەبوایە بۆ ژیان و گوزەرانی خەڵك قەرزی بكردایە، لە هەندێك شوێندا، دۆكۆمێنت هەیە ئێستا ئەو خەڵكانەی كە لەسەر سنورەكان بوون و قسەیان كردووە، دەلێن سنورەكانییان چۆڵ كردووە و هاتوچۆ هەبووە و خەڵكییان بە قاچاغ هێناوه،‌ له ‌ئێرانەوە و لە بەغداوە."

دەشڵێت" كەیسمان هەیە ئێستا لە بەغدا و ناوچەكانی عێراقەوە خۆیان كردووەتەوە بە كوردستاندا. لەم ناوەڕاستی مانگی پێنجە خەڵكێكی زۆر زۆر لە بەغداوە هاتوون و لەناو شارەكانی كوردستاندا گەڕاون، كەواتە هۆكارەكانی زیادبوونی كۆرۆنا ڤایرۆس، هاتوچۆیەكی بەردەوام هەبووە، لە سنورەكانەوە بۆ ناو ناوچەی ئێمە، پێنجوێن شاهێدی حاڵەكەیه."

لە وەڵامی ئەو پرسیارەی ئایا دۆخەكە بەوشێوەیە مەترسیدارە وەك هەندێك باسی دەكەن؟ د. كامەران قەرەداغی دەڵێت:" یەكێك لە هۆكارەكەی ئەوەیە ئەم جارەیان بۆچی بە نیشانەوە دێن، چونكە بەڕاستی خەڵك نایەت. من لەگەڵ دكتۆری ڤایڕەسەكان قسەم كردووە، دەڵێن خەڵكێكی زۆر نایەن پشكنینەكە بكەن، ئەگەر نیشانەكانیشی لێ دەربكەوێت نایەت، لەناو كەسوكارەكەیدا دەمێنێتەوە و وردە ورده ژمارەی ‌ڤایڕەسەكە زۆر زیاد دەكات و فەرامۆشی دەكات و چواردەورەكەی دەیگرێت، هەموو كەسێك كە ئێستا بە نیشانەوە هاتووە چەند كەسێكی بە چواردەوری خۆی توشكردووە، ئەوە یەكێكە لەو مەترسییانەی كە باس دەكرێت، كە مەترسیەكە لەوەدایە عەقڵی خەڵك بەرانبەر ڤایڕەسەكە گۆڕاوە، بۆ نموونە 51 كەس كە لە پێنجوێن بووە تەنها چەند كەسێكییان پێویستی بە ئۆكسجین بووە ئەوانی ترییان نیشانەی نەبووه،‌ یان نیشانەیەكی سادەی هەبووە، كە لەزۆربەی وڵاتاندا ئەمانە هەر داخلی نەخۆشخانە نابن، دەیخەنەوە ماڵەكانییانەوە بۆ ئەوەی فێری ئەوە بێت كه ‌" دووری كۆمەڵایەتی social distance- " دروست بێت، ئەوە یەكێكە لەو شتانەی كە من پێموابوو دەبێت ئاوابكرێت، خەڵك بە "گێل" سەیر نەكەیت، خەڵكەكە بنێرەوە ماڵەوە، ئەو كاتە خەڵكی گەڕەكەكەش خۆی ئۆتۆماتیكی قەڕەباڵغی دروست ناكات، لەبەر ئەوە زیادبوونی نەخۆشییەكە دەگەڕێتەوە بۆ بەردەوامی نەخۆشییەكە."

لە وەڵامی ئەو پرسیارەی دەوترێت كۆرۆنا كارەسات له ‌كوردستان دروست دەكات؟ د. كامەران قەرەداغی وتی: "كارەسات بوونی نیە، مێژووی كورد بە ئەنفالدا ڕۆیشت، بە شەڕی ناوخۆدا ڕۆیشتووه، مێژووی كورد لەژێر دەستی سەدام حسێن و شای ئێران و ئێستای خومەینی و ئەردۆغان و سوریا و ئەوەتا سوریا كیانی خۆیانییان هەیە. ئەوانە ترساندنی خەڵكە، بڕۆ سەیری ئەمریكا بكەن 100 هەزار كەس مردووە. لە سوید و نەرویج و دانیمارك ژمارەی مردووەكانییان چەند سەدێكە، ئەمانە پێشكەوتوترین سیستەمی تەندروستیی جیهانییان هەیە. لە ئیسپانیا و فەڕەنسا و ئیتاڵیا، ئەوانە سەریان بەرزە چونكە نەتەوەكە خۆی سەری بەرزە، شانازی بە سەركردەكانییانەوە دەكەن، باسی كارەسات نەكراوه. لە سوید و نەرویج خەڵكەكە چونەتەوە سەر شەقام و ئیشی خۆیان دەكەن، كەسیش باسی كارەسات ناكات، لە هۆڵەندا و ئەڵمانیا كەس باسی كارەسات ناكات، بەس لێرەیە. ئێمە‌ نەتەوەیەكین بە تراژیدیا دەژین، نەتەوەیەكن خەڵك بتۆقێنین، هەركاتێك خەڵك ترسێنرا و تۆقێنرا ئیتر كۆنتڕۆڵ دەكرێت. "

د. كامەران قەرەداغی جەختیكردەوە باسكردن له ‌ڕوودانی كارەسات بەهۆی كۆرۆناوە له ‌كوردستان "بۆ خەڵك تۆقاندنە، ئەگەر زانستی كۆرۆنا ڤایڕەس وەكو خۆی باس بكرێت، بەراورد بكرێت لەگەڵ وڵاتانی جیهاندا، بۆیان باس بكرێت لێرە چۆنە و لەوێ چۆنە و خەڵكەكە چۆن مامەڵەی كردووە، خەڵك لە ڤایرەسەكە تێدەگات. دەسەڵات لە كوردستان نایەوێت مرۆڤی كورد لە ڤایڕەسەكە تێبگات. یەك كەس كە دەمرێت خەڵكەكە توشی شۆك و زەندەق دەكەن، بۆ ئەوەیە كە ئەو خەڵكە بترسێت و بە ئارەزووی خۆیان كۆنتڕۆڵییان بكەن، باشترین هۆكار بۆ كۆنتڕۆڵكردنی مرۆڤ ترس و تۆقاندنە. ئەگەر بێیت بە شێوەیەكی زانستی باسی كۆرۆنا ڤایڕەس بكەیت، خەڵكەكە تێبگەیەنرێت كە كۆرۆنا ڤایڕەس ئەمەیە، تێدەگات كۆرۆنا ڤایڕەس ڕێژەی مردنی لە جیهاندا چەندە، لە باشترین وڵاتانی ئیسكەندەناڤیا و ئەمەریكا و بەریتانیا وئیتاڵیا و ئیسپانیا چۆن ڕۆیشتووە، ئەو وڵاتانە چۆن مردن و چۆن مامەڵە دەكەن و ئێستا خەریكی چین. ئەم شێوەیە دەبێت پیشانی خەڵك بدرێت بەشێوەیەكی زانستی و واقعی. من وەكو شەخصی كامەران هەرگیز كۆرۆنا ڤایڕەس وەكو كارەسات نابینم."

د.كامەران وتیشی: " ئێستا كە ناكۆكی فیكری و سیاسی دروستبووە لەسەر بنەمای ئابوری وئیدارەی سیاسی كوردستان كۆمەڵێك بەرئەنجامی دروستكردووە. ئەمە قسەی منە قسەی بیرمەندی حیزبەكانی ترە، هادی عەلی و شاسوار عەبدولواحید و ئەندام پەرلەمانەكانییان و هەموویان وا دەڵێن، كەواتە ئێستا لەسەر ئاستێكی باڵای سیاسی ئەم قسەیە دەكرێت، بەڵام وەكو زانست من دەڵێم هەمیشە نەخۆشی و زانست دەتوانرێت بەكاربهێنرێت بۆ دەسكەوتی سیاسی ئەمە لە دنیا ڕوونە. لە كوردستان 29/5 سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان پەیامێكیداوە بۆ نەتەوە، بۆ نیشتیمان، كەچی لەناو پەیامەكەدا لایەنێكی سیاسی تاوانبار دەكات بەوەی كە كۆرۆنا ڤایڕەس بەكاردەهێنێت بۆ خۆی، ئەمە مەترسیدارە. كەواتە من بڵێم وانیە قسەكەم هەڵەیە چونكە ئەوەتا سەرۆك وەزیران خۆی وا دەڵێت! ئەوەتا یەكێك لە ڕووماڵە گەورەكان یەكێك وتارێكی نوسیووە دەڵێت ئیتاڵیا و كوردستان وەكو یەك وایە."

"وتیشی:  كوردستان نابێت بەهیچ وڵاتێكی تر، كوردستان هەروەكو خۆی دەمێنێتەوە، لەڕووی تەندروستییەوە، هەتا ئەگەر 2000 حاڵەتی تریشمان ببێت، كوردستان تایبەتمەندی خۆی هەیە، بۆ نموونە لە ئیتاڵیا و بەڕازیل پرسە و مزگەوت وشایی و خەنەبەندان و ئەم شتانە نییه،‌ ئەگەر ئێستا پیشانی خەڵكی كوردستانی بدەیت كە چەند كەس لە پرسە و لە مزگەوت ولەسەر قەبران و لەم شتانەوە تووش بوون، بۆمان دەردەكەوێت 35% و 40% ی هەموو كەیسەكانی كوردستان لەوانەوە تووش بوون، كە ئەمە لەجیهاندا بوونی نیە. دووەم ئەو وڵاتانە هەرچییەكی بەسەر هاتبێت، بۆ نموونە ئیتاڵیا هەڵەیەكی زۆر زۆر گەورەی كرد كە ئێمە لەسەرەتاوە نەمانكرد، ئەمە زۆر گرنگە. ئێمە تازە ناگەڕێینەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم. ئێستا تێگەیشتووین كە ئەم ڤایڕەسە چۆنەو چۆن مامەڵەدەكات، بەڵام ئیتاڵیا هەڵەیەكی گەورەی كردووە، ئێمە خەریكە دەیكەین. مەترسییەكە ئەوەیە كە كۆمەڵێك خەڵك هەیە هیچ نیشانەیەكی نییە، هەڵگری ڤایڕەسەكەیە، یان نیشانەیەكی كەمی هەیە و دێن نەخۆشخانەكانی پێ پڕ بكەن و قەڵەباڵغی بكەیت و، ئینجا بچیت خەڵك بەریت بۆ هۆتێلەكان، ئەگەر بەهەمان هەڵەی ئیتاڵیا بڕۆین و ئەو خەڵكانە داخلی نەخۆشخانەكان بكەین، ئەو كاتە ئێمە نەخۆشخانەكان پڕ دەكەین و ناتوانیین جێیان بكەینەوە، لەبەر ئەوە كوردستان نابێت بە ئیتاڵیا بەڵام دەكرێت بڵێیت بۆ نموونە لەو خاڵەدا لەو دەچێت و لەخاڵەدا لەو ناچێت."

قەرەداغی ئەوەش دەڵێت: "من پێموایە كە كوردستان قۆناغێكی زۆر باشی بڕیوە. من دوێنی لە نەخۆشخانە بووم خەڵكێكی زۆر ماسكی پێ بوو، سێ ڕۆژ پێش ئەوە كەس ماسكی پێ نەبوو. خەڵك فێربووە ئێستا خۆی دەپارێزێت. هەولێر و دهۆك ڕێژەكەیان زۆر باشە، ماوەتەوە ئەم ناوچەی سلێمانییە لەگەڵ پێنجوێن دا. پێنجوێن ڕوونە كە بۆچی وای لێهاتووە، ئەویش لەبەر مەرزی باشماخ و‌ هەروەها لەبەر قاچاغچی، كە هاتوونەتە ناو شارەكانەوە، و خەڵكی شارەكە خۆیان زۆر زۆر باش دەزانن. "

لە وەڵامی ئەو پرسیارەی ئەگەر تۆ وەزیری ناوخۆ، وەزیری تەندروستی، سەرۆكی حكومەت، پارێزگار هەركام لەوانەبویتایە چیت دەكرد؟ د.كامەران قەرەداغی دەڵێت: " بڕیاری قەدەغەی هاتوچۆم نەدەدا، بەڵام شتێكی ترم دەكرد ئەویش ئەوەیە كە ناتوانرێت لە كوردستاندا سزای ماددی خەڵك بدرێت، خەڵك پارەی پێ نییە تا سزای بدەیت، لە ئیمارات و قەتەر و ئیتاڵیا، قانوون دەرچوو، سزای ماددی خەڵكییان دەدا. لە ئیتاڵیا سزاكە ئەوەبوو لە 300 یۆرۆوە تا سێ مانگ زیندانی بوو، لە ئیمارات 3000 درهەم بوو. مەبەستم ئەوەیە كە لە كوردستاندا بارودۆخێكی ئابوری ئەوەندە شڕ هەیە كە نەدەتوانرێت زیندانی بكەیت و‌ نەدەتوانرێت سزای پارەی بدەیت، كەواتە هەرچی یاسایەك دەردەكرێت لە كوردستاندا دژی خەڵك شكست دەهێنێت، چونكە خەڵكەكە وێرانە، بریندارە لەڕووی ئابوورییەوە. ئەگەر من بم قەدەغەی هاتوچۆ ڕاناگەیەنم بەڵام دەبێت بەڕاشكاوی بە خەڵكەكە بوترێت كە بۆچی وامان لێهات؟ لەناوچەی سلێمانی چی ڕوویدا؟ ئێستا یەك كۆمەڵ كەیسمان هەیە كە لەبەغداوە هاتوون. لە ئێرانەوە هاتوون. كەواتە دەبێت ئەمانە بێنە سەر تەلەفزێون و بڵێن، ئێمە دان دەنێین بەوەی كە ئەم هەڵانە ڕوویداوه،‌ لێپرسراوی ئەمنی و شارەوانی و تەندروستی شارەكانی كوردستان واتە لەهەر شارێكدا حاڵەت زۆر زۆرە، دەبێت پرسیار لە بەڕێوەبەری تەندروستی ئەو شارە بكرێت،‌ هەروەها شایەت هەیە لە هەموو كوردستاندا كە چۆن سنورەكانییان چۆڵكردووە، بەڵام هەر ئەمڕۆ تەندروستی هەولێرو سلێمانی و دهۆك دەیانەوێت ئەم شتانە ڕەت بكەنەوە."

سەبارەت بە پەیامەكەی ڕۆژی هەینی ڕابردووی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، كە هاوڵاتییانی هەرێمی بەرپرس كردبوو لە دۆخی تەندروستی، د. كامەران دەڵێت: " ئەگەر لە وڵاتێكدا وەكو تاك، هاوڵاتی مانای خێزان نییە، هاوڵاتی مانای تاكێكە تۆ بەرپرسیارێتی دەدەیتێ، ئەگەر مرۆڤێك فێرنەبووبێت تاك مانای چی، چۆن لێپرسراوێتی دەدەیتێ. لە كوردستاندا شتێك نییە بەناوی هاوڵاتیبوون، كەواتە هاوڵاتی هەر بەرپرسیاریەتێكی دەدەیتی ئەو هەر چاوی لە حكومەتە، هەر زاراوەكە دەبێت بە هەڵه هاوڵاتیبوون ، تاك بوون ، فێربوون، ئەمانە هەمووی پرۆسەیەكی مێژوویی قورسە، پرۆسەیەكی ئابوری، كۆمەڵناسی، فیكری، فەلسەفییە ناتوانرێت لە ئەزمەیەكی نەخۆشیدا بە خەڵك بڵێیت خۆت بەرپرسیت! لەچ حاڵەتێكدا پێیدەڵیت بەرپرسیاره،‌ كە پێیبڵێیت من گیرفانت پڕ دەكەم بۆ ئەوەی بچیت نان بكڕیت، كە من خواردن و نان و ئاو و هەموو شتێكم بۆ ئامادەكردی، ئەو كاتە خۆت بەرپرسی لە تەندروستی خۆت، بەڵام هیچ شتێك بۆ هاوڵاتی ئامادەنەكراوە، ئێستا مانگی شەشە و مووچەی مانگی دوویان وەرنەگرتووە. "

د. كامەران قەرەداغی ئەوەشی ڕاگەیاند " من ناڵێم لەبەر دەم مەترسیدا نین، ‌من دەڵێم كوردستان لەبەردەم كارەساتی مرۆڤایەتیدا نیە. واتە لەبەردەم كارەساتی گەورەدا نییە. ئەو حاڵەتەی كە ئێستا ڕوویداوە لە كوردستاندا، ئەنجامی كەمتەرخەمی دەسەڵات بووە، هەم به ‌سیاسی و هەم بە تەندروستییەوە، و‌ ئەمە تەنها و تەنها زیادبوونی ژمارەكانی كۆرۆنا ڤایڕەسه".

داگرتنی ئەپی راچڵەکین بۆ ئەندرۆید

داگرتنی ئەپی راچڵەکین بۆ ئایفۆن