راچڵەكین-
محەمەد خزەیر بریكاری وەزیری نەوتی عیراق ڕایدەگەیەنێت، بەغدا سەرقاڵی چاككردنەوەی هێڵى بۆرییەكە كە ڕەنگە تا كۆتایی ئەم مانگە رۆژانە 350 هەزار بەرمیل نەوتی لێوە بۆ توركیا هەناردە بكات، ئەمەش هەنگاوێكە پێدەچێت حكومەتی هەرێمی كوردستان تووڕە بكات.
كردنەوەی هێڵى بۆری كەركوك-جەیهان كە ماوەی دە ساڵە داخراوە، ڕێگایەكی ترە و كێبڕكێی هێڵى بۆری هەرێمی كوردستان دەكات كە نزیكەی ساڵێكە داخراوە بەهۆی لەگەڕكەوتنی گفتوگۆكانی نێوان بەغدا و حكومەتی هەرێم، سەبارەت بە دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوت.
بەغدا پێیوایە، دابەشكردنی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان لە نێوان حكومەتی هەرێم و كۆمپانیا بیانییەكان كە لە هێڵە بۆرییەكانی هەرێمی كوردستانەوە نەوتی بەرهەمهێنراو هەناردە دەكەن، نایاساییە.
حكومەتی فیدراڵی عیراق داوا لە كۆمپانیا نەوتییەكان دەكات گفتوگۆی لەگەڵدا بكەن سەبارەت خستنەوەگەڕی ئەو هێڵە بۆرییانە كە لێوەی نەوت بۆ توركیا هەناردە دەكات، ئەمەش ڕەنگە ببێتە مایەی تووڕەكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
هەناردەكردن لە ڕێگەی ئەو هێڵە بۆرییە كە درێژییەكەی 960 كیلۆمەترە، لە ساڵی 2014وە راوەستا، دوای ئەوەی رێكخراوی قاعیدە چەند هێرشێكی كردووە سەری، لەكاتێكدا هەناردەی نەوت لەڕێی ئەو هێڵە بۆییەوە نزیكەی 0.5%ی خستنەڕووی نەوتی جیهانی پێكدەهێنا.
باسم محمد خزەیر بریكاری وەزیری نەوتی عیراق بۆ كاروباری دەرهێنانی نەوت بە ئاژانسی (ڕۆیتەرز)ی ڕاگەیاندووە "كارەكانی چاككردنەوە بەردەوامن و وێستگەیەكی گەورەی هەڵێنجانی نەوتی خاویش تەواو بووە لەگەڵ شوێنەكانی عەمباركردن، لەئێستاشدا پێدەچێت بۆرییەكە، تا كۆتایی ئەم مانگە ئامادەبێت بۆ كاركردن و دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت.
بە وتەی باسم محەمەد خزەیر، چاككردنەوەی پارچە زیانلێكەوتووەكان لە ناوخۆی عێراق و تەواوكردنی بەشەكانی وێستگەیەكی سەرەكی هەڵێنجانی نەوت، دەبێتە قۆناغی یەكەمی كارەكان بۆ بەگەڕخستنەوەی تەواوەتی هێڵی بۆرییەكە.
لە 25ی ئاداری 2023، هەناردەكردنی نەوت لەڕێی هێڵی بۆرییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە ڕاگیرا، دوای ئەوەی دادگای ناوبژیوانی پاریس بڕیاریدا كە هەناردەكردنەكە پێشێلكردنی بڕگەكانی پەیماننامەی ساڵی 1973 و ئاسانكاری بۆ هەناردەكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستانەوە، بەبێ رەزامەندی بەغدا نایاساییە.
دانوستانەكان سەبارەت بە دووبارە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت دووچاری شكستخواردن بوون، دوای ئەوەی توركیا و حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی لەو بارەیەوە داواكاریی دژ بە یەكیان خستەڕوو.
دوو بەرپرسی كەرتی نەوتی عێراق و ڕاوێژكارێكی حكومی بواری وزە نەیانویست ناوی خۆیان ئاشكرا بكەن، بە ئاژانسی (ڕۆیتەرز)یان راگەیاندووە، بەغدا داوایەكی هەرێمی كوردستانی ڕەتكردەوە، سەبارەت بەوەی حكومەتی فیدراڵی پارەی ترانزێت بدات بە كۆمپانیای (ڕۆسنەفت) بە بڕی 6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك كە خاوەنی خاوەنی بەشێك لە هێڵە بۆرییەكەیە .
بەهجەت ئەحمەد، ڕاوێژكاری وزە لە هەرێمی كوردستان، كە ئاگاداریی وردەكاریی گفتوگۆكان ڕایگەیاند"بەرپرسانی وەزارەتی نەوتی عيراق، تیمی دانوستانكاری هەرێمی كوردستانیان ئاگاداركردەوە كە پێیانوایە ڕێككەوتنی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و (ڕۆسنەفت ) نایاساییە و یاسا كارپێكراوەكانی عيراق پێشێل دەكات".
وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەڵامی داواكارییەكانی (ڕۆیتەرز)ی نەداوەتەوە، تا لەو بارەیەوە لێدوان بدات.
سەرەڕای گرژی و ئاڵۆزییەكانی نێوان كورد و بەغدا، بەڵام هەردوولا پێویستیان بە یەكترە. پارتە كوردییەكان یارمەتی سیاسەتمەدارانی عيراقیان داوە بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، بەغداش پارەی مووچەی فەرمانبەرانی حكومەتی هەرێم و هێزە چەكدارەكانی هەرێمی كوردستانی رەوانە كرد.
نەوتی هەرێمی كوردستان ڕێگەی بۆرییەكی حكومەتی هەرێمەوە بەرەو فیشخابور لەسەر سنووری باكوری عێراق بۆ توركیا رەوانە دەكرێت و لەوێوە دەچێتە بەندەرەكانی جەیهان لەسەر دەریای ناوەڕاست.
سێ سەرچاوەی كۆمپانیای نەوتی باكووری سەر بە حكومەتی عیراق ڕایانگەیاند، لە سەرەتای هەفتەی ڕابردوو هەڵێنجانی نەوتی خاو دەستیپێكرد بۆ پشكنینی بەشێك لەو بۆرییەی كە بەناو خاكی عيراقدا تێدەپەڕێت، لێچوون لە هەندێك شوێن دۆزراوەتەوە.
تیمە تەكنیكییەكانی كۆمپانیای نیشتمانی نەوتی عیراق، كارەكانی چاككردنەوەیان خێراتر كرد بۆ چاككردنەوەی ئەو پارچە زیانلێكەوتووانەی لە كەركوك و سەڵاحەدین و موسڵەوە درێژدەبنەوە بۆ ناوچە سنوورییەكانی توركیا.
ئەو دوو بەرپرسەی نەوتی عيراق و ڕاوێژكارەكەی كەرتی وزە دەڵێن، ڕێككەوتنی نێوان بەغدا و ئەنقەرە سەبارەت بە خستنەوەگەڕی هێڵی بۆری نەوتی عيراق-توركیا لە ساڵی 2010 بۆ ماوەی 15 ساڵ درێژكرایەوە و لە ناوەڕاستی ساڵی 2025 كۆتایی پێدێت.
راوێژكارە حكومییەكەی كەرتی وزە دەڵێت، دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لەڕێی هێڵی بۆرییە كۆنەكەوە، وەك بەشێك لە وتوێژەكانی رێككەوتنی (ITP) گفتووگۆی لەسەر دەكرێت.