فۆتۆ: هانا رەزا

ئەوە چەند ڕۆژێك دەبێت بوون بە تەڵەی پڵنگێك لە گوندێكی نزیك باتوفای زاخۆ، بووە بەباسی ڕاگەیاندن و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان. ئەوی لەسەر ئەم پڵنگە باسكرا جۆر و شێوازی نەگەونجاوی هەڵسوكەوتی مرۆڤ بوو لەگەڵی، بەڵام بەهۆی ئەوەی بارودۆخەكە هەر ئەوەندەی دەویست زۆر قسەمان لەسەر ئەوە نەكرد ئاخۆ ئەم پڵنگە بۆ ئێستا لەو ناوچەیە دەركەوتووە؟ یا ئەو پڵنگەی دوێنێ شەو لە گوندێكی سەر بە كانی ماسی بینراوە بۆ ئێستا وا دەكەونە بەر چاوی مرۆڤ و پێشتر نەبوون؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسارە پێویستە بە زانستیانە و بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی كەشوهەوا و جیۆسیاسی ناوچەكە وەڵامێكی دروستی بۆ ڕونبكرێتەوە.
 
-هۆكاری یەكەم :-

بەپێی لێكۆڵینەوەكان لە ناوەڕاستی مانگی یەك تا ناوەڕاستی مانگی دوو كاتی جوتگرتنی ئەم جۆرە پڵنگەیە. هەر بۆیە لە ئێستادا ئەم پڵنگە (Persian Leopard) كاتی گەڕانە بەشوێن ڕەگەزی بەرانبەریدا تا لەگەڵی جوت بێت و وەچەی نوێ بخاتەوە. لەو پێناوەشدا دەیان كیلۆمەتر دەبڕێت تا مێیەیەك دەدۆزێتەوە یا مێیەكە دەیان كیلۆمەتر دەبڕێت تا نێرەیەكی خواستراوی خۆی بدۆزێتەوە. ئەمەش وادەكات كە لەم كاتەدا لە هەندێ ناوچە ببینرێن كە پێشتر نەبینراون.

مانەوەی ئەم پڵنگانە پێكەوە لە پاش جووتبوون كاتێكی زۆر كەم دەخایەنێت و كە تێپەڕناكات لە مانگێك و پاشان لەیەكتری دووردەكەونەوە و هەریەكەیان دەچنە شوێنێكی دوور لەیەكتر. ئەم جیابوونەوەیە گرنگییەكی زۆری هەیە لە ژیانی پڵنگەكان، چونكە مانەوەیان پێكەوە وایان لێدەكات كە بەردەوام تووشی ململانێ بن لەسەر بەدەستهێنانی خۆراك و لەكاتی ترەكینی مێیەكە، پڵنگە نێرەكە هەموو ئەو بێچوانە دەكوژێت كە نێرن. هەر بۆیە جیابونەوەیان ڕۆڵێكی گرنگی هەیە لە مانەوەو پاراستنی ئەم جۆرە پڵنگە.

-هۆكاری دووەم :-

بۆ ئەم پڵنگە، ناوچە سنوورییەكانی باشوور – باكووری كوردستان گونجاوترین شوێن و پێگەی ژیانی ئەوانە و لەوێ ژمارەیەكی زۆریان هەیە بەبەراورد بە ناوچەكانی دیكەی كوردستان. لە ئێستادا كە ناوچەی سەر سنوری باشور – باكوری كوردستان بەهۆی هێرشەكانی توركیاوە بۆسەر گەریلاكانی پەكەكە و باشوری كوردستان تووشی شەڕو ئاڵۆزی و بۆمباران بووە. پڵنگەكانیش زۆر هەستیارن بە شەڕو دەنگی چەكەكان، هەر بۆیە پێشتر ئەم ناوچەیان چۆڵكردووە و چوونەتە قوڵایی خانی ئەو دوو پارچەی كوردستان و لە سنوری شەڕ دووركەوتوونەوە. بەڵام لە ئێستادا كە شەڕ كەمبووەتەوە سوپای توركیا لەچەند جێگایەك پاشەكشەی كردووەو گەڕاونەتەوە بۆ چیاكانی باكوور، سنورەكە تاڕادەیەك ئارامە، پڵنگەكان دەگەڕێنەوە بۆ شوێنەكانی خۆیان، ئەمەش وادەكات پڵنگەكان لە ناوچەكانی سنوری زاخۆ و ئامێدی زیاتر دەربكەون.

-هۆكاری سێیەم :-
 
هەرچەند ئەم پڵنگە خاوەن لەشێكی بەهێزە و دەتوانێت بەرگەی پلەی گەرمی نزم و بەرز بگرێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئاژەڵەكانی دیكە، كە ئەم پڵنگە ڕاوی دەكردن بەرگەی سەرمای زۆر ناگرن و دادەبەزن بۆ دامێنی چیاكان و لە لوتكەكان نامێنن، ئەم پڵنگەش بەناچاری بۆ بەدەستهێنانی خۆراكی خۆی دادەبەزێتە دامێنی چیاكان و نزیك دەبێتەوە لە ڕەزوباخ و پاوانی خەڵكی ناوچەكە. ئەمەش هۆكارێكی كە تا پڵنگەكان لە نزیكەوە ببینرێن.

بەپێی ئەم زانیارییانە دەكرێت بگوترێت سێ هۆكاری سەرەكی پێكەوە وایان كردووە كە پڵنگەكان ئێستا لە ناوچەكانی نزیك بە نیشتەجێبوونی مرۆڤ دەربكەون، كە بریتین لە ئامادەكاری بۆ جوتبوون و شەڕ و هۆكاری ژینگەیی. هەر بۆیە مانەوەی ئەم پڵنگانە لەو ناوچانە كاتییەو باشتر وایە لەم ماوەیەدا گوندنیشنەكان زیاتر ئاگاداری ئاژەڵەكانیان بن و دووربكەونەوە لە ڕاوكردن.

تەیمور حەسەن غەفور
زیندەوەرناس