راچڵەكین-

سەرۆكی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت، لە دوای پشووەكانی نەورۆز بە پێی یاسا هەموو دەسەڵاتەكانی خۆمان دەخەینە كار، بۆ چاككردنی سیستمی دابەشكردنی مووچە. دەشڵێت:" داوای لێبوردن لەسەرجەم دەنگدەرانی سنوری ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەكەم كە ناهێڵن وەك خۆی یاساكەی ئەنجومەن جێبەجێ بكەین و بچین بەدەم داخوازییەكانیانەوە."

ئازاد هەمەوەندی، لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ بەشی كوردی دەنگی ئەمریكا لەبارەی كێشەی دابەشكردنی مووچەو ئەو گرفتەی بۆ مووچەخۆرو خانەنشینان دروست دەبێت لەكاتی وەرگرتنی مووچەدا ووتی:" زۆر بە داخەوە ئەوە دەڵێم حكومەتی هەرێمی كوردستان تا ئەم ساتە وەختە سیستمێكی پێدانی موچەی ئەلیكترۆنی یا لە ڕێگای ئەژماری تایبەتی بانكەوە، نیە، ئەمە دوای سی ساڵ لە حكومڕانی كوردی نەتوانراوە سیستمی پێدانی موچە نەك تەنها بۆ خانەنشینان بەڵكو بۆ هەموو موچە خۆران و فەرمانبەران دابنرێت، هەرچەندە پێشتر سیستمی بایۆمەتری ئەوەی كە بەڕێز(جێگری سەرۆكی حكومەت) سەرپەرشتی دەكرد ئەوە تەنها بۆ زانیاری موچەخۆران و دۆزینەوەی دوو موچە و سێ موچە نەبوو بەڵكو ئەوە لە قۆناغی دووەم كردنەوەی ئەژماری بانكی بوو بۆ فەرمانبەران، بەداخەوە ئەوە وەك خۆی جێ بەجێ نەكرا، دووەم ئێمە وەك هەرسێ ئەنجومەنی پارێزگاكان لە سەروبەندی سەرهەڵدانی پاشەكەوتی موچە ڕێككەوتین كە كۆبونەوەیەك لە دیوانی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر بكەین، كۆبوینەوە بڕیارماندا داواكاری و ڕاسپاردەكانمان بۆ ئەنجومەنی وەزیران بنێرین، ئەوكات داوامان كرد بە پێداچونەوە بە سیستمی پێدانی موچە، وە لە هەمانكاتدا ئەو موچانەی بۆ فەرمانبەران پاشەكەوت كراوە هەموو موچەكانیان بچێتە ناو ئەو ئەژمارە تایبەتیەیانەوە بۆ ئەوەی هەر موچە خۆرێك بزانێت چەندە لە موچەكەی پاشەكەوت كراوە، بەداخەوە دوای ئەوەی ئەوە یاداشتی هەرسێ ئەنجومەن بوو كە حساب بكەن پەرلەمانی هەرێمە، بەداخەوە تا ئەم ساتە وەختە نە ئەوە چووە بواری جێ بەجێ كردنەوە نە قۆناغی دووەمی بایۆمەتریش چووە بواری جێ بەجێ كردنەوە.”

سەبارەت بە هۆكاری جێ بەجێ نەكردنی داواكارییەكانیان؟ سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وتی:"من وەك خۆی دەیڵێم حكومەتی هەڕێم ئەوەندەی بڕوای بە مەركەزییەت هەیە، ئەوەندە بڕوای بە لامەركەزییەت نیە، ئەوەندەی بڕیارەكانی خۆیان بە دروست دەزانن ئەوەندە گرنگی نادەن بە بۆچون و پێشنیاری ئەنجومەنی پارێزگاكان، ئەمە بەشێكی بۆ پەرلەمانیش هەمان شت ڕاستە، لە ئێستادا ئێمە بە بەردەوامی چاودێری بارودۆخەكە دەكەین لە سنوری پارێزگای سلێمانی چاودێری دۆخەكە دەكەین، پێش ڕوودانی مردنی ئەو دوو خانەنشینە بەچەند ڕۆژێك یاداشتێك لە لایەن چەند ئەندامێكی ئەنجومەنەوە ئاڕاستەی سەرۆكایەتی ئەنجومەن كراوە، بۆ ئەوەی ئێمە لایەنە پەیوەندیدارەكان بانگهێشت بكەین بۆ چارەسەركردنی ئەو بڕە داهاتانەی دێتەوە بانكەكانی سلێمانی، وەهەم بۆ ڕێكخستنەوەی سیستمی پێدانی موچە بەتایبەت موچەی خانەنشینان كە لە ڕابردوو بە هاوینی گەرم و زستان ئەوان لە سەرەدا دەوەستان بۆ موچە تا بەداخەوە پێرێ توشی گیان لەدەستدانیش بوون. "

وتیشی:" ئەوەشی پەیوەندیدار بێت بە نەمانی پارە لە بانكەكان خۆم پێرێ ڕاستەوخۆ پەیوەندیم پێوە كردن بەڵام بانكەكانیش دەڵێن بڕی پێویستی پارەمان بۆ نەهاتووە بەداخەوە. "

سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەوەشی وت:" لە دوای پشووەكانی نەورۆز ئێمە وەك ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە پێی یاسای ژمارە 3ی ساڵی 2009 هەموو دەسەڵاتەكانی خۆمان دەخەینە كار، بۆ چاككردنی سیستمی دابەشكردنی مووچە، بۆ ئەوەی ئەوەی كە ڕوویداوە (گیانلەدەستدانی دوو خانەنشین لەسەرەی موچەدا) جارێكی تر ڕوونەداتەوە، بەڕاستی مرۆڤ ئازار بە ناوی دڵی دەگات كاتێك ئەو خانەنشینانە دەبینێت بە كاتژمێر 2 ی شەو هاتووە سەرە دەگرێت بۆ موچە، یا ئەو خانەنشینانە دەست دەكەن بە گیرفانیاندا هەزار دینارییان پێیە، یا خانەنشینی وا هەیە سێ هەزاری پێبووە هاتووە بۆ وەرگرتنی موچەكەی ئەو سێ هەزارەی داوە بە تاكسی، كە هاتوشەتە بەردەم بانك وتویانە پارە نیە بۆ موچە، ئیتر نازانێت چۆن بڕواتەوە بەڕاستی ئەمانە هەمووی كارەساتە دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان بەجدی وەڵامی ئێمە و هەموو خەڵك و خانەنشینان بداتەوە چونكە ئەگەر ئەمە چارەسەر نەكات پێمان وایە كارەساتی گەورەی بەدوادا دێت. "

”من خۆم وەك مەوقیعی خۆم دەڵێم ئەوەی كە خەڵك دەنگی بۆ داین بۆ ئەوەی كار و داواكاری بۆ جێ بەجێ بكەین من دەڵێم نەمانتوانی ئەوە بكەین وەك خۆی، ئەمەش ئێمە توشی ئازارێكی زۆرمان دەكات، ناچار دەبین داوای لێبوردن بكەین، بەڵام ئەمە كەمتەرخەمی ئێمە نیە بەڵكو سیستمی حكومڕانیەكەیە كە ناهێڵێت ئەو یاسایەی پەرلەمان دەریكردووە و سەرۆكی هەرێم پەسەندی كردووە ناهێڵن هەر ئەو یاسایە جێ بەجێ بكەین. ”ئازاد هەمەوەندی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وایوت”

هەمەوەندی وتیشی:" من وەك سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی داوای لێبوردن لەسەرجەم دەنگدەرانی سنوری ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەكەم كە ناهێڵن وەك خۆی یاساكەی ئەنجومەن جێ بەجێ بكەین و بچین بەدەم داخوازییەكانیانەوە، نەك جارێك هەزار جار داوای لێبوردن دەكەم، منیش و هەموو هاوڵاتیان دەزانین كە ئەم گرفتانە ڕاستەوخۆ پەیوەندی هەیە بە ئەنجومەنی وەزیرانەوە و ئەو لێی بەرپرسە، وە ئەوەش دەزانین كە هەموو ماددە یاساییەكان كە هەیە پارێزەرەكەی سەرۆكی هەرێمە دەبێت سەرۆكی هەرێم لێی بپرسێتەوە، پەرلەمانیش دەبێت لە سەرۆكی هەرێم و ئەنجومەنی وەزیران بپرسێتەوە لەسەر ئەو حاڵەتانەی ڕوودەدات، چونكە ئێمە وەك ئەنجومەنی پارێزگا ناتوانین بانگهێشت و لێپرسینەوە لە هیچ بەرپرسێك بكەین كە لەدەرەوەی سنوری ئەنجومەن بێت و لە هەولێر بێت، ئەمانە هەمووی لە دەسەڵاتی پەرلەمانە كە دەتوانێت بانگهێشتیان بكات و لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بكات. "

دەربارەی نە گەڕانەوەی داهاتی سلێمانی كە بەشێك لە ئەندامانی لیژنەی دارایی بەتایبەت لە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان باسی لەوە دەكەن ئەوەش هۆكارە بۆ نەدانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەتایبەت سلێمانی؟ لە وەڵامدا ئازاد هەمەوەندی وتی:" من چەندین جار خۆم لە گەڵ سەرۆكی لیژنەی دارایی قسەم كردووە ئەو بە بەڵگە و داتا هەموو ئەو دەنگۆیانی ڕەتكردۆتەوە، وە پارە لە هەولێرەوە نایەت بۆ سلێمانی بەڵكو هەموو ئەو پارانەی لەسەر سلێمانی و هەڵبجە و ڕاپەڕینە حكومەتی هەرێم خۆی بڕەكەی دیاریكردووە دەبێت بگاتە وەزارەتی دارایی، ئامارەكان ئێمەش و بانكی ناوەندی هەرێمیش بڵاوییان كردەوە لە یانزە مانگی ساڵی 2021 دا تیرلیۆنێك و سەد و حەوت ملیار و دوو سەد و بیست و شەش ملیۆن دینار لە بانكی هەڕێم لە سلێمانی تەرخانكراوە بۆ موچە، لەگەڵ ئەو پارەیەی لە هەولێر تەرخان كراوە بۆ موچە، بەشێك لە پەرلەمانتارەكان باس لەوە دەكات كە مانگانە سلێمانی دەبێت 73 ملیار بدات، بەڵام بە پێی ڕێژەی ئەو یانزە مانگە بێت مانگانە بڕی سەد ملیار دینار لە بانكی سلێمانیەوە نێردراوە تەنها بۆ موچە كەواتە كێشەكە ئەوە نیە. ”

سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەوەشی وت:" منیش دەڵێم ئەی ئەو پارە زۆرەی گومرگی ئیبراهیم خەلیل كوا؟ ئەو پارە زۆرەی داهاتی نەوت كە ئێستا نرخی بەرمیلێك نەوت چۆتە سەرو 100$ وە، كوا؟!خۆ دەبێت ئەمانە ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی دارایی و سامانە سروشتییەكان وەڵام بدەنەوە. ”

ئازاد هەمەوەندی وتیشی:" بە نمونەیەك باسی دەكەم، كە پێرێ وترا پارەی پێویست نیە لە بانكەكانی سلێمانی بۆ موچەی خانەنشینان، پارەی داهاتی كارەبای سلێمانی كە 78 ملیار دینارە ، واتە هی بەڕێوبەرایەتی گشتی كارەبای سلێمانی دەبێت لە بانكی سلێمانی تەسلیم بكرێت، ئەو كۆمپانیایە لەبەر ئەوەی قەرزاری حكومەتە ئەو بڕە پارەیەی نەهێناوە بۆ بانكی سلێمانی تەسلیمی بكات بەڵكو ڕاستەوخۆ ئەو پارەیەی بردووە لە هەولێر ڕادەستی كردووە كە ئەمە لە بودجەی پارێزگای سلێمانی ڕۆیشتووە، ئەگەر ئەو بڕە لە بانكی سلێمانی تەسلیم بكرایە هیچ گرفتێكی موچەی خانەنشینان نەدەبوو لەكاتی خۆی پێرێ موچە دەدرا بەخانەنشینان، بەداخەوە ئەو 78 ملیارەی سلێمانی بەچەك براوە بۆ هەولێر و لەبری قەرز لەو كۆمپانیایە وەرگیراوەتەوە، كە ئەمە خەسارەیە لە داهاتی سلێمانی، قسە زۆرە بیكەین.”

سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی سەبارەت بە چارەسەركردن، وتی” بۆ ئێستا چارەسەر دەبێت یەكەم ژمارەی بانكەكانی كە موچەی خانەنشینی دابەش دەكەن زیاد بكرێت، دووەم پێش ڕاگەیاندنی دابەشكردنی موچە پارەی ئامادەكراو هەبێت و دەستكاری نەكرێت بدرێت بە موچە، سێیەم، بە پێی ژمارەی ناسنامەكانیش دەتوانرێت ئەو قەرەباڵەغیەی موچە كەم بكرێتەوە بۆ نمونە ڕۆژێك، یا لە بانكێك لە ژمارە 1-1000 موچە دابەشبكرێت بە پێی زنجیرە ژمارە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەمانە هەمووی چارەسەری كاتین پێویستە لە بنەڕێتەوە چارەسەر بكرێت و پەلە بكرێت لە دروست كردنی ئەژماری بانكی و دابەشكردنی موچە بە ئەلیكترۆنی. ”

سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەشڵێت:" بەڕاستی ئەمە خۆی لە خۆیدا عەیبەیەكی گەورەیە بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان، من ئێستا لەبەرئەوەی نوێنەری خەڵكم و ناچارم لێرەوە لە دەنگی ئەمەریكا ئەم قسانە بكەم بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بەعەیبەی دەزانین و پێمان وایە كاریگەری خراپی دەبێت لەسەر ناوی سیستمی حكومڕانی هەرێمی كوردستان، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت حكومەت خۆی بە خەم بێت چارەسەری ئەم شێوازی دابەشكردنی موچە بكات بە شێوەیەكی گشتی."