بڵێسە جەبار فەرمان
24/01/2021
مەسەلەی هەڵبژاردنی پێش وەختە زیاتر لەیەك ساڵە جێگای گفتوگۆو كێبڕكێیە لە عیراق و پرۆژەی بۆ حازر كراو یاسای بۆ دانرا ئینجا كۆمسیۆن و قانونی تمویلی هەڵبژاردن دەركرا. بۆ ئەو مەسەلە سەدان كۆبونەوە ئەنجام درا، بەڵام هێشتا دیار نییە ئەنجامەكەی چی دەبێت.
دوای ئەوەی بوو بە كێبڕكێ لەنێوان سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكایەتی پەرلەمان، بەتایبەت كە كام لایان دەتوانێت رەزامەندی شەقام بەلای خۆیدا رابكێشێ بە دەستنیشانكردنی كاتی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەخت (مبكر) و پێشوەختتر (ابكر) بۆ پەرلەمانی عیراق. مانگی تشرینی ۲٠۲۱ لەلایەن كومیسیۆنەوە پێشنیار كرا.
دەستنیشانكردنی كاتی ھەڵبژاردن بۆ حزب و لایەنەكان و كاندیدەكان لە عیراق دا بایەخ و گرنگی خۆیی ھەیە. ھەندێك بۆنەو و یادكردنەوە ھەن كە كاریگەرییان لەسەر دەنگدەر ھەیە و دەبنە ھۆی راكێشانی سۆزو هەست. ئەمەش یا رق و توڕەیی، دواجار كەم و زیادكردنی دەنگی لێ دروست دەبێت.
لە ئەمریكا رۆژی ھەڵبژاردن بە یاسا دەستنیشان كراوەو ھەموو چوار ساڵ جارێك لە یەكەم سێشەممەی مانگی نوڤێمبێردا ھەڵبژاردن ئەنجام دەدرێت.
لە وڵاتێكی وەكو عیراق كە مناسەباتی ئاینی زۆری تێدایە، ھەروەھا یادەوەریی دەستپێك و كۆتایی جەنگ و ھەروەھا یادكردنی ڕۆژانی كۆمەڵكوژی و رۆژانی خوێناوی زۆر كە بۆ كەفوكوڵی ھاندانی دەنگدەرانی مەزهەبێك دژ بە مەزھەبێكی تر بەكار دەھێنرێن.
مانگی تشرین بە (ڕاپەرینی تشرین) چووە مێژووی عیراقەوە. لەم مانگەدا ڕاپەرین دژ بە گەندەڵی و نادادپەروەری و برسێتی دەستی پێكرد. ناوەندەكەشی گۆڕەپانی تەحریر بوو، پێرار دەستی پێكردو حكومەتیان گۆڕی و زیاتر لە ھەزار شەهیدیان دا.
بەغداو پارێزگاكانی خوارووی عیراق بۆ ماوەی چەند مانگ بەهەزاران چوونە سەر شەقام ساحاتەكانیان كۆنترۆڵ دەكردو بارەگای حزب و دائیرەكانی حكومەتیان دەسوتاند.
راستە ئەم خۆپیشاندانانە چەند مانگێكی خایاندو بە سەدان لاو شەھید كران و بریندار و كەمئەندام بوون و بووە ھۆی روخانی حكومەت و كابینەی حكومەت.
لێكەوتەكانی هەر بەردەوامن لە چەندین ئاستدا، ئەم ڕاپەرینی تشرینە چەندەھا كەسایەتی تێیدا دەركەوتن و بوون بە قارەمانی شەقام.
تا ئێستا چەندەھا حزب و لیست و ھاوپەیمانی نوێ بە ناوی راپەرینی تشرینەوە خۆیان ناونوس كردووە بۆ ھەڵبژاردنی پێش وەختە.
دەستنیشانكردنی وادەی ھەڵبژاردنەكان لە مانگی تشرین بە قازانجی ئەم لیستانەیە. بۆ ھەموو ئەو لایەنانەی بەژدار بوون لەو ڕاپەرینە جوڵاندنی ھەستی دەنگدەرو كەسوكاری قوربانیان دەبێتە ھۆی بەدەستھێنانی دەنگی زیاتر.
زۆر حزب لە ھەوڵی راكێشانی كەسایەتیە دەركەوتوەكانی ئەم ڕاپەرینەن بۆ نێو لیستەكانیان.
دەستنیشانكردنی ئەم وادەیە نارەزاییەكی زۆر بە دوای خۆیدا ھێناوەو زۆرێك لە لایەنەكان داوای گۆڕینی دەكەن.
هێشتا دە مانگی ماوە بۆ وادەی هەڵبژاردن، گرژی و ئاڵۆزیەكان دەستی پێكردوە، دەیانەوێت دەستی حكومەت ببەستنەوە كە نەتوانێت هەڵبژاردنەكە كە لەو ماوەیەی دیاریكراوە ۲٠۲۱/۱٠/۱٠ ئەنجام بدرێت.
دۆخی ئەمنی دەوری گرنگی هەیە لەوەی هەڵبژاردن بكرێت یان نا. بۆیە تەقینەوەو جموجوڵی داعش و پەلاماری موشەكی فڕۆكەخانە سەرەتایەكی خەتەرناكە.
جگە لە پەتای كۆرونا كە عیراق و دونیای دابڕیوەو جموجوڵی زۆر كەم كردۆتەوە. نائارامی سیاسییش دەوری هەیە لە ئەنجام دان یا ئەنجام نەدانی هەڵبژاردن.
ئەم هەڵبژاردنەی پەرلەمانی عیراق دەرفەت دەكاتەوە بۆ هێزو كارەكتەری نوێ بەتایبەتی ناڕازیەكان و ئەوانەی سەركردایەتی خۆپیشاندانەكانیان كرد. شانسی چەندین هێزی سیاسی و كەسی كۆن دەسوتێنێ.
كازمی سەرۆك وەزیران خۆی لە جەبهەی خۆپیشاندەران دەزانێ، پێی وایە لە ئەنجامی خۆپیشاندانی ئەوان هاتۆتە سەر كورسی و، بە رەزامەندی ئەوان بوە. بۆیە ئەو كاتە بەدڵی خۆی دەزانێ. لایەنەكانی تریش بە كاتێكی كوشندەی دەزانن. لەبەر ئەو هۆكارانەی باسم كرد ئەگەر ھەیە هەڵبژاردنی پێشوەختی عیراق لەو كاتەی بۆی دیاریكراوە ئەنجام نەدرێت و جارێكی تر دوابخرێت. بێگومان ھۆكاری دواخستن ناو دەنرێك كێشەی ھونەری ( فنی).