سەركردە كێیە؟

لوقمان حەمەدی مەڕان


05/02/2021

لە مێژووی مرۆڤایەتی زۆرن ئەو كەسانەی دەبن بەسەركردە، یان نازناوی سەركردەیان پێ دەبەخشن.

سەركردە هەیە هی وڵاتە، یان حزب، گروپ، یانیش  تاقمێك، ئەوانە و چەندینی تر پێیان دەڵێن سەركردە.

دوو جۆر مرۆڤ دەبن بەسەركردە، سەركردەیەكی دڵسۆزو میهرەبان و نیشتمانپەروەر، یان  دیكتاتۆرو خوێنڕێژو مافیاو گەندەڵ.

سەركردە
كاتێك مرۆڤێك حەز دەكات بگات بەلوتكە لەپێناو ئەو ئامانجە تێدەكۆشێت هەوڵ وخەبات دەدات، هەر لەسەرەتاوە هەست بە چەوسانەوە دەكات و دەبینێت ناعەدالەتی و نایەكسانیبوون هەیە، ئەویش لەپێناو نەهێشتنی ئەم نادادییە دەستدەكات بە خەبات بۆ گەیشتن بە لوتكەی دەسەڵات و لەم پێناوە هەموو قوربانییەك دەدات و ئامادەیە خۆی ببەخشێت بۆ ئەوەی گەل و نیشتمانی، یان گرووپ و تاقمەكەی بگەیەنێتە ئاسوودەیی و خۆشبەختی، هەركاتێ بەمجۆرە بگات بەلوتكە ئەوە سەركردەیەكی میهرەبان و دڵسۆزی لێ دەردەچێت بۆ ئەبەدیش بەخۆشەویست لەناو گەلەكەی دەمێنێتەوە.

بەڵام جۆرێكی تر لە مرۆڤ كاتێك حەزی خۆ دەرخستن و بوون بە ژمارەی هەیە، دەیەوێت لەپێناو ئارەزووەكانی بگات بەلوتكە، ئەوە پەنا بۆ هەموو شتێك دەبات ئەم جۆرە مرۆڤانە بناغەی بوون بەسەركردە لەسەر بنەمای ئارەزووەكانی دەبێت نەك یەكسانی و عەدالەت، جا ڕەنگە ئەمانە زووتر بگەن بە لوتكە، هەر كە گەیشت ڕاستەوخۆ مەیلیان بۆ بوون بە دكتاتۆر و زاڵم دەچێت لەپێناو مانەوەی خۆیان و كۆكردنەوەی سەرمایە دەست دەبات بۆ هەموو شتێك، دەستدەكات بە چەوسانەوەی گەل و كۆمەڵگە.

ئەم جۆرە سەركردانە ڕەنگە بۆماوەیەك وەك سەركردە و دەسەڵاتدار بمێننەوە، بەڵام دواجار بەر نەفرەتی گەل و كۆمەڵگە دەكەون، یان دەبێت سەری خۆیان هەڵگرن یان دەبێت لە زیندان كۆتایی ژیانیان بەسەر ببەن، یانیش بەدەستی گەل دەگەن بە سزای خۆیان.

تۆش دەتەوێت وەك  كام سەركردە بژیت؟ یان لەنمونەی كام سەركردە حوكم بكەی، لەنمونەی (عیدی ئەمین دادا) ئەوسەركردەیە لە عەریفی سوپاوە بوو بە گەورەترین دیكتاتۆر و دڕندە، كاتێك عەریف بوو لە سوپای ئۆگەندا دواتر بوو بەو زەبەلاحە خۆشەویستە بێ زیانەكەی ئۆگەندا وەك ئەوەی كە لەسەرەتای هاتنە دەسەڵاتی ڕۆژنامە  ئەوروپیەكان وا وەسفیان كردبوو.

دوای ماوەیەك بوو بەدڕندەیەك  كە لە سەربازێك بوو بەسەرۆك و دوایش بوو بە یەكێك لە دیكتاتۆرە هەرە خوێنڕێژەكان، كە چاوی بڕیبووە هەموو شتێك لەپێناو سەرمایەو دەسەڵات، لە ساڵی ١٩٧٩ لەدەسەڵات دوورخرایەوەو ڕایكرد بۆ سعودیە، هەر لەوێش مرد.

یان وەك (دۆڤالییە) كە دەسەڵاتی لەباوكی دوای مردنی بۆ جێمابوو، كە باوكیشی تامردن سەرۆكی هایتی بوو، خۆیشی لەسەر هەمان بەرنامەی باوكی دەسەڵاتی هایتی بەڕێوە دەبرد كە ئیشی كوشتن و لەناوبردن و ئەشكەنجەدانی خەڵك و هەژاركردنی گەل بوو، دوای شۆڕشی جەماوەریی لە ساڵی١٩٨٦ دوورخرایەوەو ڕایكرد بۆ فەرەنسا و دوایی گەڕایەوە بۆ وڵات و دادگایی كرا.

ئەمانە نمونەییەكی كەمن لە سەركردە دیكتاتۆرەكان، بەڵام چەندین سەركردەش هەن لەجیهان و كوردستان، كە گەل و وڵاتەكەیان شانازییان پێوە دەكەن، لەناو ئەم سەركردانە بەنمونە مام جەلال و عەبدوڵڵا ئۆجەلان.

مام جەلال بەدرێژایی تەمەنی لەخەباتكردنی، هەموو هەوڵێكی لەپێناو ئازادی و دیموكراسی  بوو بۆ مرۆڤایەتی و گەلی كورد بەتایبەتی، هیچ كات ئەو ئارەزووی نەبووە لەپێناو خۆیدا ڕابەر و سەركردە بێت، بەڵكو هەموو كۆششی بۆ گەل و مرۆڤایەتی بوو، بۆیە ئێستاش هەموو جیهان و گەلی عیراق و كورد بەشانازییەوە ناوی دەهێنن بۆ ئەبەد لە زەینی هەموو مرۆڤێكی خاوەن ویژدان دەمێنێتەوە.

یانیش وەك كۆسرەت رەسول عەلی گەلەكەت بەشانازییەوە باسی تێكۆشان و قوربانیدان و ئازایەتیت بكەن، هەموو تەمەن و تەندروستی بۆ گەلەكەی بوو.
ئۆجەلانیش بەشی زۆری تەمەنی خۆی لەپێناو گەل و نیشتمانەكەی لە چیاو ناو زیندان بەسەر برد بۆ ئەوەی گەلەكەی بگات بە ئاواتی خۆی.

بۆیە تۆی سەركردەی ئێستاش دەبێت بیربكەیتەوە، دەتەوێت وەك مام جەلال و ئۆجەلان و كۆسرەت رەسول بەزیندوویی لە هزری گەل وەك شانازی بمێنیتەوە، یانیش وەك عیدی ئەمین دادا و دۆڤالییە لە كۆتایی بەر غەزەبی گەل بكەویت؟