- زمانی ئێستای قسەكردن لەگەڵ سروشت، زانستە نەك ئەفسانە، دوعای هەشت ملیار بەشەر، تاقە بومەلەرزەیەك ناگەڕێنێتەوە، بەڵام ئەزموون و داهێنانی دوو زانا، كۆتایی بە نەزانراویی شتەكە ئەهێنێ و ئەیخاتە لیستی شتە ئاسایی و زانراوەكان.
- زمان شتێكی دوو لایەنەیە، ئەوەی تۆ ئەیڵێ ی، ئەبێ بەرامبەریش لێ ی تێبگا، زانستیش هەر لە تەرەفی مرۆڤەوە نا، بەڵكو لای سروشتیشەوە زمانە گونجاوەكەیەو پێئەچێ ئەویش هەر لەوە تێبگا. هەزار چیرۆك و ئەفسانە، بۆ لافاویك بخوێنەرەوە سودی نیە، چونكە لافاو لەو زمانانە تێناگات، بەڵام ئەندازیارێك سەدێك دروستئەكاو ئاوەكەش بەوە ئارام ئەبێتەوە!
- هەزار زانست جێ ی ئەو ئارامییە ناگرێتەوە كە تۆ لە گۆرانییەك لە دوعایەك لە پیاسەیەك لە عیشقێك لە سەمایەك وەری ئەگریت، ئەوەش زمانێكی ترە بۆ قسەكردن لەگەڵ ناوچەیەكی تر. دوعا بۆ ئارامی دەروونی خۆتە، نەك بۆ خاوكردنەوەی تووڕەیی سروشت. تۆ زۆر لات كەرێتییە بە هاوینا قەمسەڵە لەبەربكەیت، بەڵام زۆر لات ئاساییە جلی زانست بكەیتە بەری ئاین و بەپێچەوانەوە، كە لەڕاستییدا ئەمەیان كەرانەترە!
- سروشت كەڕو كوێرەو گریمانەی زمانی هاوبەش، خۆمان دایئەنێین تەنیا بۆ ئاسانكردنی تێگەیشتنی خۆمان، ئەگینا ئەو هەر ئەوە ئەكا كە كاری خۆیەتی و نە بۆ شێرێك و نە بۆ كۆترێك، نە بۆ پەرستگایەك و نە بۆ مەلهایەك، نە بۆ هیتلەریك و نە بۆ ساوایەك، نە بۆ چۆڵەوانییەك و نە بۆ قەرەباڵغییەك.. یاسای خۆی ناگۆڕیت، بەڵام تێگەیشتنی ئێمە لە یاساكە، دەفعی بەڵاو جەلبی مەنفەعەیەو دنیاكەی خۆمانی پێ ئەگۆڕین.
- دوێنێ زمانە هاوبەشەكەی نێوان ئێمەو سروشت، ئەفسانەبوو، ئیمڕۆ زانستەو هەردوكیشی لە سیاقی خۆیدا گرنگەو ڕۆڵی خۆی گێڕاوە. ڕۆژانێك پەیوەندی مرۆڤەكان، پەیوەندی خوێن بوو، ئێستا پەیوەندی یاسایەو هەردوكیشی گرنگەو پێكەوە مێژوویان گەیاندۆتە ئێستا. زمانی هاوبەش، وەكو مناڵ گەورەئەبێ و وەكچۆن تۆ لە تەمەنی پەنجا ساڵیدا بە زمانی مناڵیت قسە ناكەیت، لە تەمەنی زانستیشدا نابێ بە زمانی ئەفسانە بدوێ، چونكە ئیتر لە ئەفسانە دەرئەچێ و ئەبێ بە خورافە.
- ئەفسانە قۆناغێكی گرنگی گەشەی عەقڵەو فرە جوان و دەوڵەمەندیشەو بەشی سەدان ساڵیتر، ئیلهامی ئەدەبی و هونەری و فیكری و سینەمایی تێدایەو پڕە كۆدو ڕەمز بۆ فروانكردنی فیكرو خەیاڵ. بەڵام نێوانی ئەفسانەو خورافە تاڵە موویەكەو لەوێدا كە لێت ئەبێ بە ڕاستی و بە واقع، ئیتر خزاوە بۆ خورافە.
- خۆپارێزی لە نەزانراوەكانی سروشت، بە "زانست و نەزاهەت" ئەكرێ، "جەهل و گەندەڵی" ڕێك ئەتخەنە بەردەم قاچی دەیناسورە كوێركە. خۆ حاڵی یابان، لە ئێران و توركیا باشتر نیە، بەڵام بە زانست و بە نەزاهەت، بینایەك دروست ئەكەن كە بەرگە بگرێ، لەولاشەوە گەندەڵی و جەهل، بینایەكت بۆ دروست ئەكا، كە پارووەیەكی ئاسان و چەورە بۆ دەیناسورەكە.
- مەعریفەی مرۆڤ، دینامیكی و تێكەڵە، كۆن دێتە ناو نوێ و نوێش لەناو خۆیدا كۆنی هەڵگرتووە. ئەوەی كە مەلایەك ئەڵێ "بوومەلەرزە غەزەبی خوایە" ئەوە هەر هی دینەكەی تۆ نیە، هی هەموو دینەكانەو لە هەموو شوێنی هەر وایە. ئەسڵەن شتەكە هەر تەنیا دینیی نیە، بەڵكو كولتوری و میللییەو مەلاو قەشەش نەبی، ئەوە هەر هەیەو هی قۆناغی ژیانی سروشتییە بۆمان ماوەتەوە!
- با تۆزێ زیاتریش بڕۆم، لەڕاستییدا نەك هەر بەدیوە خورافییەكەدا، بەڵكو تەنانەت بە دیوە عەقڵانییەكەشدا، جێدەسی ئەو مێژووە كۆنە، بە ئێستامانەوە دیارەو شتێكی وەكو "ژینگەپارێزی" كە ڕاقییترین هۆشیاریی سەردەمە، ڕەگێكی هەر لە قۆناغی "سروشت پیرۆزی"دایەو داتاو مەعریفەی مۆدێرنمان بۆ ئیزافەكردوە!
- یەعنی كێشەكە لە كۆن و نوێدا نیە، كێشەكە لە جەهل و عەقڵدایە. كۆن هەڵە نیە، جەهل هەڵەیە. تازە پێرفێكت نیە، عەقڵ ڕێگا ڕاستەكەیە. كورتەی عەقڵیش دوو خاڵە:
یەكەم عەقڵ گشتگیرەو زانست و فەلسەفەو ئەفسانەو ئاین و هونەرو ئەدەب و تەكنەلۆژیا.. هەموویەتی، نەك تەنیا یەكێك و دووانیان. بە هەمووشیانەوە مرۆڤ خەریكی بەرهەمهێنانی مانایە، چونكە تەحەمولی بێمانایی ناكاو بێمانایی بكوژی ڕۆحی ئەوە، ماناكە پووچگەراییشبێ ئاساییە، گرنگ ئەوەیە لە بۆشایی مانادا نەبین.
خاڵی دووەمیش، دانانی هەریەكە لە بەشەكانی مەعریفەیە لە شوێنی حەقی خۆیدا، نەك لە شوێنی حەزی تۆدا.
- گۆرەوی زانست بۆ پێ ی ئاین نابێ و كڵاوی هونەر بۆ سەری فەلسەفە نابی، بەڵام ئەوانە جلن، مرۆڤ ئەتوانی هەمووی لەبەركات. تۆ دەرپێ ناكەیتە سەرت، كڵاویش ناكەیتە گونت، زانست و فەلسەفەو هونەریش، هەر وایەو هەریەكەو مەقامی خۆی هەیە. هۆشیاری ئەوەنیە دەرپێ و گۆرەوی بدەی بە شەڕو بزانی كامیان باشترە، هۆشیاری ئەوەیە هەر یەكەیان لە شوێنی كاری خۆی دانێ ی. هۆشیاری ئەوەنیە زانست و ئاین بدەی بە شەڕ، هۆشیاری ئەوەیە هەریەكەیان بەقەت دەمی خۆی قسە بكات، نەك بەقەت دەمی ئەوی تریش.
- هیچ ئاینێك نیە كە ئاینی تری تێدا نەبێ و هیچ فەلسەفەیەك نیە كە فەلسەفەی تری تێدانەبێ و هیچ زانست و ئەدەبێك نیە كە زانست و ئەدەبی تری تێدا نەبێت. هەر یەكێ لەمانەش پێیەكیان لەناو یەكتردایەو هیچ بەشێكی مەعریفە، خاڵی نیە لە بەشەكانی تری مەعریفە. هیچ شتێك لە پڕاو بە دابڕاوی، لە عاسمانەوە نەكەوتۆتە خوارەوە، بەڵكو هەمووی لەناو كارلێك و پەیوەندییدا گەڵاڵە بووە.
- زمانی قسەكردن لەگەڵ جیهانی دڵ، زانست نیە، بەڵام زانستیش قسەیەكی هەر هەیە، بەشی ئەوەی كە ئەوێ نەبێت بە جیهانی خورافە. زمانی قسەكردن لەگەڵ سروشت زانستە، بەڵام فیكریش قسەیەكی هەر هەیە، بەشی ئەوەی كە زانست خۆی سروشت نەخوات. زمانی ڕێكخستنی كۆمەڵگا سیاسەتە، بەڵام ئەخلاق قسەیەكی تیانەكا، سیاسەت خۆی كۆمەڵگا قووت ئەیا. هەر مەعریفەیەك زمانی خۆی هەیە، بەڵام عەقڵانیەت زمانێكی تێكەڵە لە هەمووی.
- سروشت كاتێ بە ئارامی دانیشتووە، پڕە لە وێنەی جیاوازی و فرەڕەنگی، كاتێكیش كە تووڕە ئەبێ و هەڵئەسێتە سەرپێ، یەك دەنگی كاولكەرەو فەرق و جیاكاریی ناكات. جا تا ئەو كاتەی كە زانست، وەكو هەورو باو باران.. سیحری بوومەلەرزەش بەتاڵئەكاتەوە، ئەگەر زمانی "ناجیاكاری و فرەیی" لە سروشتەوە فێرببین خراپ نیە.
- سروشت كوێرەو وەكچۆن فەرقی دیندارو بێ دین ناكات، فەرقی تورك و كوردیش ناكاو ئا لێرەدا كڕوزانەوەی ناسۆنالیستی بە قەت خورافەی دینی بێ مانایە. سروشت وەكچۆن لە خۆشی و باراندا فەرقی كوردو عەرەب ناكات، لە ناخۆشی و لافاویشدا فەرقیان ناكات. وەڵامی گونجاویش بۆ ناجیاكارییەكەی سروشت، ناجیاكاریی مرۆڤە. سروشت كە ئەدوێ، هەر خۆیەتی و هیچی تر نیە، ئێمەش لە وەڵامدا، ئەبێ هەر مرۆڤبین و هیچی تر.
- ئەگەرچی لێقەوماو فەرقی نیە، بەڵام ڕۆژئاوا موستەحەقترە بە كۆمەك و ئەمەش جیاكاریی نیە، بەڵكو ڕێككردنەوەی ئەو جیاكارییە سیاسی و ئیعلامییەیە كە ئەكرێ و هەموو تەركیزەكە لەسەر توركیایەو سوریا كەمتر، لەناو سوریاشا، ڕۆژئاوا كەمتر. ئەو كەمترەی ئەخیریش ئەبێ بە هاوسۆزی و كۆمەكی میللی ڕێكی بكەینەوەو چاوەڕێ ی حیزب و حكومەت و فەڕمیات نەكەین. سیستەمی جیهان سیستەمی دەوڵەتەو ئاسایی مشوری دەوڵەت ئەخوات، ئێمە ئەبێ مشوری ئەوە بخۆین كە پەراوێزو نادەوڵەتە.
- دواجار ئەگەر لە كارەساتی سروشتییدا بۆ خودا ئەگەڕێ ی، لە پێشدا بۆی مەگەڕێ و مەیكە بە تاوانباری جەنگ و سەبەبی كارەساتەكە، لە پاشدا بۆی بگەڕێ و لە هاوسۆزی و ویژدان و هەڵوێستی مرۆڤانەدا بیدۆزەرەوە. ئەگەر قەرارە خودا بكەوێتە پێشەوە، ئەبێ لە زانست و نەزاهەتدا بیدۆزینەوەو بەری بە كارەساتەكان پێبگرین، نەك لە توڕەیی و غەزەبداو دنیای پێ كاولكەین.
- خودا لە تووڕەیی سروشت و لە جەهلی خۆت دەربێنە، ئا ئەوە بۆ خۆت و بۆ خواش قازانجەو تەنیا بۆ كاهینەكان زەرەرە، كە نانی جەهلی تۆ و عەبوسیی خوا ئەخۆن. دوو شت بەری خوای گرتووەو نایەڵی دەركەوێ لێمان، خراپەی خۆمان و دەجالیی كاهینەكان، بەو دووانە كافربە، ئیمان خۆی دێت.
- ئیمان لە دەرەوە نایەت و لە هیچ دەق و كاهین و پەرستگایەك وەری ناگریت، لەناوەوە دێ و گوڵێكە لە دڵی خۆتدا ئەپشكوێ، كە ئەوە پەیوەندی بە ئینسانیەی خۆتەوە هەیەو ئەسڵەن پەیوەندی بە دینەوە نیە، ئەگەر هەشیبێ پەیوەندییەكی وەسیلەییە، یەعنی دین پاسكیلێكە لەو ڕێگەیە سواری ئەبیت، نەكئەوەی تۆ وڵاخ بیت و ئەو سواری تۆ ببێت. ئەوە بۆ زانست و یاساو فیكرو شتەكانی تریش هەر وایە.
- خوای سروشت، خوایەكی میللییەو هی مرۆڤی سەرەتایی و ژیانی گەڕۆكیی و ئەشكەوتە بۆمان ماوەتەوە، كە كاهینی میللی نانی لەسەر ئەخواو عامەی خەڵك خۆی پێ ئەخافڵێنێ. خوای سوڵتە، خوای نیشتەجێبوون و شارو شارستانیەتەو هی فیرعەون و سۆمەرو بابلە بۆمان ماوەتەوەو دەجالەكانی سیاسەت نانی لەسەر ئەخۆن. ئێستا كۆمەڵگای ئێمە لە بێ خواییەكی تەواودایە، چونكە هەر ئەو دوو خوایەمان هەیە، خوای میلی و خوای سیاسی.
- فیكرەی خوا فیكرەیەكی وجوودیی باڵایەو لە خۆڕا نەهاتۆتە ناومانەوە، بەڵكو شوێنێك لە قوولایی ئێمەدا، تەنیا بەوە ئاوئەخواتەوە تەنانەت ئەگەر بە نەفییش بێت، گرنگیشە خودا بگەڕێنینەوە بۆ ئەو ناوچە دڵییە. خودا لە شەڕی سروشت و لە شەڕی سوڵتە دەربێنە، شتیك ئەمێنێتەوە، بۆ ئاشتی ناخەكی و بۆ دڵێكی باش.
- مەحوی و مەولاناو سپینۆزەو عیرفان و خۆشەویستی و پێكەوەژیان و شتە جوان و ویژدانییەكان، لە خودای دڵەوە هاتوون، جەهالەت و خورافەو ترساندن و شەڕو ڕق و جیاكاری فیقهو مەزهەبەكان.. لە دوو خودا دەرەكییەكەوە هاتوون، خوای سروشت و خوای شار.