- ڕیاڵ و بەرشە، علمانی و دینی، سونەو شیعە، ئایفۆن و سامسۆنگ، سۆسیالیزم و لیبرالیزم.. ئەمانە تازە نین، بەڵكو هەر لە سەرەتای فیلمەكەوە، هۆشیاریی مرۆڤ جووت-قەبەلییەو قەبیلەی یەكەم قەبیلەی دووەمیش ئەهێنی و شتەكە وا هاتووە. ڕەنگیشە قەبیلە گەورەترین داهێنانی ئێمە بووبێت بۆ مانەوەو بەرگەگرتنی سروشت، هەروەها بۆ كەڵەكەكردنی مەعریفەو گەشەكردنی كولتور!
- هۆشیاریی قەبەلی هاوكێشەیەكی زۆر سادەیە، بە هەر شتێك كە حەزت لێیە، ئێمەیەك جیابكەرەوە، ئا ئەوە سنورێكەو ئۆتۆماتیكی لەودیو سنورەكەوە ئەوانێكیش دروستئەبێ، بەڵام كێشەكە ئەوەیە، كاتێ ئەو ئێمەو ئەوانە ئەدەن بە یەكا، ئیتر قەبیلە، لە پەناگەی خۆپاراستنی یەكەمەوە، خۆی ئەبێت بە خەتەرو نارامی!
- خەتەری یەكەم سروشتەو مرۆڤ لە ترسی سروشت كۆئەبێتەوەو بەمەش هۆشیارییەكی سەرەتاییمان بۆ دروستئەبێت كە لە قەبیلەدا شكڵ ئەگرێ. خەتەری دووەم قەبیلە خۆیەتی، كاتێ هۆشیارییە سەرەتاییەكە سەرئەكێشێ بۆ دەمارگیریی و پێكادانی قەبیلەكان،، لێرەوە ئیتر هۆشیاریی گەشەی تریش ئەكاو مرۆڤ ناچارە دنیایەك فەلسەفەو ئاین و یاساو سیستەم.. دابهێنێ، تەنیا لەپێناو تێپەڕاندنی دەمارگیری یەكەم!
- بەڵام ڕەگی دەمارگیرییەكە لەناوماندا هێندە قووڵە، كە هەر هەوڵیكی كرانەوە، خێرا دائەخرێتەوەو ئەچێتەوە سەر هۆشیارییەكەی سەرەتا، لێرەشەوە، ئاین و حیكمەتە كۆنەكان، فەلسەفەو ئایدۆلۆژیا نوێكان، تەنانەت هاندەری وەرزش و هونەرمەندەكان.. هەمووی هەر ئەبنەوە بە قەبیلە، چونكە هۆشیاری یەكەمی ئێمە قەبەلییەو لە لاشعوردا شتەكان ئەبەینەوە بۆ ئەوێ.
- سەیركە، هەموو فیكر و زانست و ئاینێكی نوێ، سەرەتا شەڕی لەگەڵ ئەكەین و ڕەتی ئەكەینەوە، تاكو تەرجەمەی ئەكەینە سەر هۆشیارییەكەی یەكەم، كە بوو بە قەبیلە ئینجا قبوڵی ئەكەین! چونكە ئێمە تەنیا لەو زمانە تێئەگەین، ئەو یارییەش لە خۆڕا وا نیە، بەڵكو ئەوە خودی من و تۆین كە لە قووڵاییدا واین!
- مرۆڤ كائینێكی عاقڵەو تاقەتی عەقڵیشی نیە، بۆ چارەسەری ئەو پارادۆكسەش، شوێنێكی دۆزیوەتەوە، كە هەم عەقڵەو هەمیش نزیكترین شوێنە لە بێعەقڵییەوە، ئەوێ هۆشیاریی قەبەلییە، كە لە تەنیشتی خۆپەرستی و ترس و حەزەكانماندایەو پیای نوساوە.
- ئێمە هۆشیارین، بەڵام تەحەمولی ئەوە ناكەین كە هۆشیارییمان زۆر لە حەزەكانمان دووركەوێتەوە، حەكیم و بیرمەندانیش قوربانیی ئەوەن، كە ئەیانەوێ هۆشیاری بكشێ و مرۆڤ بگاتە ڕەهەندە باڵاكانی خۆی، بەڵام مێگەل نایەڵێ، مێگەل یەك هەنگاو جوڵاوە، "لە جەنگەڵەوە هاتۆتە ناو قەبیلە" ئیتر توند دەسیگرتووە بەوێوەو لەوە زیاتر نایەت، گرنگیش نیە قەبیلەكە جافە، ئیخوانە، كۆمۆنیزمە.. گرنگ ئەوەیە لەناو قەبیلەدابیت!
- مرۆڤ ڕقی لە بیركردنەوەیەو ئەوەتەی عەقڵی هەیە یەكجار بیریكردۆتەوە، ئەویش ئەوەی كە بە شەقی سروشت و لەترسی تەنیایی، بیری لە كۆبوونەوە كردەوەو لێرەدا قەبیلەو دەمارگیری یەكەم دروستبوو، ئیتر لەوكاتەوە بیری نەكردۆتەوە، بەڵكو هەر فۆڕمی دەمارگیرییەكەی گۆڕیوەو ڤێرژنی تازەی قەبیلەی خستۆتە بازاڕەوە!
- خۆ ترس لە شتی نوێ، هەر هی مێگەل نیە، فەیلەسوفی زەبەلاح هەیە، كە زیڕەی كردوە لە "زیرەكی دەستكرد"، ئەم ترسەش چەنێك بابەتی و ڕاستییە، دوو ئەونە وەهمی و قەبەلییە، چونكە بنی بنەوەی هۆشیاری ئێمە، دەمارگیرییەو هەر یەكەو بە شێوازی خۆی دەسی بە بتی خۆیەوە گرتووە بە زاناو فەیلەسوفیشەوە!
- خودی ئازادی و پێكەوەژیانێكی عادلانە، ئەوەیە كە هەركەس گۆرانی بۆ لەیلای خۆی بڵێ و ئەمە مافی هەمووانە، بەڵام گرنگە هەنێ لەیلای باڵاو گشتییش هەبێ، كە لە سەروی لەیلای گروپەكانەوەبێت و ئا لەوێدا ئیتر هەمووان بوەستین و ڕێ بە خۆمان نەدەین دەمارگیری تا ناوچەكانی فاشیزم و ستەمكارییمان بەرێت. تەنیا ئەمە ڕێگای مەدەنیەت و تێپەڕاندنی قەبیلەیەو لەمە بترازێ، هەموو ئایدۆلۆژیا كۆن و مۆدێرنەكان، هەر قەبیلەن!
- بتپەرستی و كۆیلەیی و مێگەل و دۆگما.. ئەمانە مەتەڵ نیە كە نەزانین چیە، جنێویش نیە كە بە یەكتری بدەین، بەڵكو هەر ئەوەیە كە لەیلا گەورەكان نەفامیت و پێشێلی بكەی بۆ لەیلای قەبیلەكەت. بە هەر ئایدۆلۆژیایەكەوە، مەسەلەی سوڵتەو بردنەوەو دۆڕانت، بۆ گرنگتربێ لە مەسەلەی ئازادی و ستەم و عەدالەت، ئا لەوێدا ئەندامێكی دەمارگیری قەبیلەیت و هیچی تر!
- بۆ ئەوەی لەیلا گشتییەكانیش بفامین، گرنگە لە گێڕی عاتیفەوە بیدەین بە گێڕی"ویژدان"، ناڵێم گێڕی عەقڵ، چونكە لە غیابی ویژداندا، كاری عەقڵ هەر بریتییە لە جوانكاری و پاساوهێنانەوە بۆ حەزو دەمارگیرییەكان. یەعنی دوو ئاستی هۆشیاری بەس نیە، بەڵكو ئەبێ سیانبێ و عەقڵیش ناوەڕاستی ئەو سیانەبێت.
- عەقڵ بەبێ ویژدان دەرەقەتی غەریزە نایەت، عەقڵ ئەبێ ناوەڕاستی "حەز" و "حەق" بێت، چەنێك حەز بەلای خۆیدا كێشی ئەكات، حەقیش ئەونەو زیاتریش، بەلای خۆیدا كێشیكاو هاوسەنگمان بكاتەوە. حەق لە هاوكیشەكە دەركەیت، عەقڵ ئەبێتە كەری حەزو ئێمەش لە هۆشیاری قەبەلییەوە ناگوازینەوە بۆ پێكەوەژیانی مەدەنی، بەڵكو ئەگوازینەوە بۆ قەبەلیەتی مۆدێرن!
- كێشەی ئایدۆلۆژیستی دینی و نادینی، هەر هەمان كێشەیەو ئەوەیە كە سەقافەتێكی قەبەلییان هەیەو حەزێكیان هەیە لەگەڵ عەقڵێك كە پاساوی حەزەكەیان بۆ دائەتاشێ. ئیتر لە غیابی ویژداندا، هاوپەیمانێتی حەز و عەقڵ، ئەتباتەوە بۆ ستەمێكی پێش هەشتا ساڵ، بەس بۆ ئەوەی ستەمێكی ئێستا نەبینیت!
- ئەوە قەبەلیەت و دەمارگیرییە وا لە ئینسان ئەكات، حەق و عەدالەت و ئازادی بۆ گرنگ نەبێ و تەنیا سوڵتەو بردنەوەو دۆڕانی قەبیلەكەی خۆی بۆ گرنگ بێت، ئاخر مەسەلەی ئازادی و عەدالەت، سەر بە ویژدان و عەقڵی سێیەمەو عەقڵی قەبەلی هێشتا نەگەیشتۆتە ئەوێ، بەڵكو هەر عەقڵە سەرەتاییەكەی یەكەمە، بە كەڤەرو پاساوەكانی عەقڵی دووەمەوە!
- وەكچۆن كۆمۆنیستێكی عەربەت، هەڵبژاردنەكانی ئەرجەنتینی بۆ گرنگە، ئیسلامییەكی قوشتەپەش هەڵبژاردنی توركیای بۆ گرنگەو ئەمە سروشتی ئایدۆلۆژیاو ململانێیە، هەروەها سروشتی خودی مرۆڤیشە كە جیناتی قەبەلیەت و خۆدانە پاڵ جەماعەتی تیایەو هەر لە ئەشكەوتەوە، لەسەر ڕیتمی ڕیاڵ و بەرشە پەرەیسەندوە.
- تا ئێرا ئاساییەو گرنگیشە تێگەیشتنمان بۆی هەبێ، بۆ ئەوەی لە سەنگەری شەڕەوە بگوازینەوە بۆ كورسی ئارگۆمێنت، لە داگیركردنی "هەموو" حەقەوە بگوازینەوە بۆ "تۆزێ" حەقدان بە یەكتر. بڕێك (خۆ خستنە جێگای یەكتر) كۆدی گرێدانەوەی ئەو حەبلەیە، كە دەمارگیری پچڕاندویەتی، بەڵام شوێنێك هەیە كە لەوێدا ئیتر ناكرێ خۆت بخەیتە شوێنی كەس، ئەویش ناوچەی ستەمكارییە!
- من هیچ كەیفم بە لەیلای ئیخوانەكان نایەت، بەڵام لەوێدا ئامادەم خۆم بخەمە شوێنی ئیخوانێك و تێگەیشتنم بۆی هەبێ، كە ئەویش مافی خۆیەتی لەیلای خۆی هەبێ و گۆرانی بۆ بڵێت.. بەڵام كە ستەمكاریی هاتە گۆڕێ، ئیتر ناتوانی خۆت بخەیتە جێگای كەس، بەڵكو ئەبێ بەرپرسیارێتی ئەخلاقیی خۆت هەڵگری!
- من ناتوانم لەوێدا خۆم بخەمە شوێنی تۆ، كە میكیاج بۆ ستەمكارێك ئەكەیت. میكیاج بۆ ئەردۆگان فەرقی نیە لەگەڵ میكیاج بۆ سەدام و ستالین.. ئەگەر قەومی پاساو بۆ ستەمكاری خۆی بهێنێتەو ماركسی پاساو بۆ ستەمكاری خۆی بهێنێتەوەو ئیسلامی پاساو بۆ ستەمكاری خۆی بهێنێتەوە.. كەواتە هیچ ستەمكارێك ستەمكار نیە، بەڵكو پاڵەوانی ئایدۆلۆژیاو قەبیلەكەی خۆیەتی. ئەوكات تەورات و قورئانیش هەڵئەوەشێتەوەو فیرعەونیش هەر بەو لۆژیكە لە ستەمكاریی دەربازی ئەبێ!
- ئا ئەوەش یەعنی نەمانی ئەخلاق و ڕێژەییكردنەوەی، یەعنی پێشێلكردنی بەها باڵاكان بۆ لەیلای قەبیلەكان، جا هەر خودی ئەم پاساوچیانەی كابرا، پێیانوایە ئەخلاق ڕەهایەو نابێ ڕێژەیی بێت، كە ئیتر لەهەردوكیدا درۆ ئەكەن، چونكە لەلایەك بە پاساوهێنانەوە بۆ ستەمكاریی، شتەكە ڕێژەیی ئەكەنەوە، لەلایەكیش بە بیانووی ڕەهاییبوونەوە، قەبیلەكەی خۆیان ئەسەپێنن!
- ستەمكاریی ئەو نابێتە پینە بۆ ستەمكاریی تۆ، ستەمكاریی دوێنێ، نابێتە پاساو بۆ ستەمكاریی ئیمڕۆ، جیاوازییە فیكرییەكان نابێتە پاساو بۆ ستەمكاریی.. چونكە ستەمكاریی پاساوی نیە. لە سیاسەتدا، پرسیاری "ئەو" هەیەو ئەتوانی عەیبی ئەو بكەیت بە پۆینتی هێز بۆ خۆت، بەڵام لە ئەخلاقدا ئەو مەوزوع نیەو پرسیارەكە ئەوەیە كە تۆ خۆت چیت؟ لێرەدا پرسیارەكە ئەوەنیە كە ئەردۆگان باشترە یان ئەتاتورك، مەسەلەكە ئەوەیە كە ئەردۆگان خۆی ستەمكارەو ئەتاتورك خۆی ستەمكارە.
- ناوچەی فیكر بە جیاوازی و پاساو ئیش كاو ناوچەی ئەخلاق بە ویژدان و یەكێتی ئیش ئەكات. حەزی تۆ بۆ سەركەوتنی ئیخوانی تونس، پرسی جیاوازییەو لەگەڵیشت نەبم ڕێزی جیاوازییت ئەگرم، چونكە شتەكە ناوچەی فیكرو جیاوازییە، بەڵام ئەردۆگان، بیست ساڵی حوكمڕانییەكەی، لانیكەم نیوەی دووەمیی، لە قیر لایداوەو چۆتە سەر خۆڵی ستەمكاریی، دەی ئا ئەوە بە خواش پینە ناكرێ، چونكە خوا حەقەو وەكو حیزب، قەبیلەی پینەكردنی ناحەقیی نییە!
- جیاوازی فیكرییمان لەوێدا جوانە، كە یەكێتی ئەخلاقییمان هەبێت، ئاساییە تۆ یزمێك بیت و من یزمێكی ترو ئا ئەمە خۆی ناوچەی جیاوازییەو ئەگەر وانەبێ كێشەكەیە. بەڵام گرنگیشە هەردوكمان هەمان ناوچەی ویژدانیمان یەكبێ و بە ستەم بڵێین ستەم. ویژدانت لە سەرو یزمەكەتەوە نەبێت، ئیتر كەری باری قەبیلەیت. باری ڕاستەقینەی مرۆڤ، تەنیا ئەو بەرپرسیارێتیە كە ویژدان ئەیخاتە سەر شانی و تەنیا لێرەشدا "كەرو بار" لەگۆڕێدا نییە!
- مرۆڤ بێ قەبیلە ناژی، تۆش چیت هەر ئەوەبەو لەیلای خۆت مەگۆڕە بۆ لەیلای من، منیش لەیلای خۆم ناگۆڕمەوە بە لەیلای تۆ، چونكە بشیگۆڕینەوە فەرقێكی نیەو لەیلای قەبەلیی هەر هەمان شتە، بەڵام گرنگە هەموومان لەیلای بان قەبەلی بناسین و بڕێك بت و لەیلای خۆمانی بۆ سنوردار بكەین. ئا بەوەش، ئیتر هەموو یزمەكان خێرن و ململانێش بەرهەمدارەو دەستەكان ئەگەنەوە یەك، بەڵام لە شەڕی لەیلای قەبیلەكاندا، قاچەكان یەكتری ئەشكێنن و هەنگاو پەكی ئەكەوێ.
- كاتێ ویژدان و لەیلای گشتی غائیبە، كێشەكە هەر ئەوەنیە ئیتر هەركەس گۆرانی بۆ لەیلای خۆی ئەڵێ، كە تا ئێرا ئاساییە، بەڵكو ئیتر هەركەس بە لەیلای ئەویتر ئەڵێ قەحبە، كە ئەمەیان فاشیزمە. ئا لێرەشدا حەق ون ئەبێت، هەرچی هۆشیاری و حیكمەت و نبووەتە، بۆ ئەوە هاتووە كە بە حەق بڵێین حەق و لەو دەمارگیرییە دەرچین كە بە حەق و ناحەق دوای قەبیلەكەی خۆمان بكەوین! پرسیارەكەش ئەوەیە، قەبەلیەتە ئایدۆلۆژییەكەی ئیخوان، لەكوێ ی حیكمەت و نبووەتدایە؟
- ئەخییەكان زۆر باسی ئەخلاق ئەكەن، كە بە پشتیوانییان لە ستەمكار، ئەوەشیان ئەچێتە ژێر پرسیارەوە، چونكە ئەخلاق دابەش ناكرێ، ناشێ لە كایەی كۆمەڵایەتییدا ئەخلاق-سەنتەربیت و لە كایەی سیاسییدا میكاڤیلیانە باژۆیت. چوار لەچك و دوو نوێژ ناتكا بە جەماعەتی ئەخلاق و خوا، ناستەمكاری و نادەمارگیری ئەتخانە ڕێگای هەڵوێستی دروستەوە.
- لەڕاستییدا ئەبوو ستەمكاریی، ناوچەی یەكێتی ئێمەبووایەو ڕاست و چەپ هەموو كۆكبین لەسەر گاغووتیی كابرا، چونكە شتەكە هەواڵی بۆرما نیە كەناڵەكان بە فلتەری ئەجێنداكاندا بۆمانی بگێڕنەوە، بەڵكو ستەمەكە هەر لێرەیەو بەركەوتەكەو شاهیدەكەشی هەر خۆمانین، بەڵام بەنجی ئایدۆلۆژیا، وەكو بەنجی عەمەلیاتەو هەست ناكەی تەقەڵ و نەشتەكەرەكە بە خۆتەوەیە!
- بێلایەنیی پەتیی بوونی نیەو فەزیلەت ئەوەنیە لەیلات نەبێ، فەزیلەت ئەوەیە لەیلای ویژدانیی لە بان لەیلای ئایدۆلۆژییەوەبێت و لە قەبەلیەتەوە سەركەوین بۆ مەدەنیەت. لە هۆشیاری قەبەلییدا دنیا دوو قەبیلەیە، ئێمەی سپی و ئەوانی ڕەش، بەڵام مەدەنیەت لە دوو زیاترەو فرەییە، كۆمەڵێ بەهای باڵاش لە بان فرەییەكەوەن، ئیتر مرۆڤیش كەمتر كەری باری قەبیلەكانە.
- لە وستڤالیاو دەوڵەتی مۆدێرنەوە، دنیا لەناو پارادایمی ناسیۆنالیزمدایەو ئاساییە قسەكە ئەوەبێت، كە چۆن بچینە سەرو ئەم یزمەو دنیا پێشتر بخەین، بەڵام كەس لەوە نایەتە خوارەوەو هەمووان لە دوای ئەوەوە قسەی تریان هەیە.. یەعنی ئەمریكا خۆی هەڵنەوەشاندەوە بۆ لیبرالیزم، ڕووسیا خۆی بچوك نەكردەوە بۆ سۆسیالیزم، بەڵكو ئەم یزمانەیان كرد بە هێزی نەرمی ناسیۆنالیزمی خۆیان و خۆیان پێ بەهێزتر كرد، ئیسلامیزمی عەرەب و تورك و فارسیش هەروایەو ناسیۆنالیزمی خۆیانی پێ بەهێز ئەكەن، تەنیا كورد، نەهاتوونەتە ناو ئەم پارادایمەوەو لێ ی تێناگات، ئیتر ئەشبێتە پاشكۆی ناسیۆنالیزمی خەڵكی تر!
- خۆ ناسیۆنالیزم هەر قەبیلەیەكە وەكو یزمەكانی ترو لەوانیش زیاتر پەنی داوە.. قسەكە ئەوەنیە كە باشبێ و ببین بە ناسیۆنالیست، قسەكە ئەوەیە كورد هێشتا ناسیۆنالیزم وەكو پارادایمێكی جیهانی ناناسێ، بەڵكو وائەزانێ حیكایەتە بچوكەكەی دوو بنەماڵەیە، یاخود وائەزانێ تێپەڕاندی ناسیۆنالیزم ئەوەیە كە جنێو بە كوردایەتی بدەیت.. لەدنیای مۆدێرندا زۆر گرنگە پارادایمی ناسیۆنالیزم بناسیت، بۆئەوەنا كە ببیت بە قەبیلەی قەومی و دەمارگیری خۆماڵی دروستبكەین، بەڵكو بۆئەوەی كە نەكەویتە ناو قەبەلیەت و ناسیۆنالیزمی ئەوانیترەوە!
- ئینجا سوپاس بۆ تەنزیمی ئەخی، كە وای لە گەنجی ئێمەكرد، ببنە محامی و عاشقی ستەمكار، بەڕاستی ئەوە گاڵتە نیەو مەگەر هەر بە "پەروەردە" بكرێت، پەروەردە قەبەلییەكەی ئیخوان.
.
.
.
.
.
زۆر دابەزیمە سەر خێڵی ئەخی، با حەقیان بۆ بكەمەوەو مژدەیەكی خۆشیان بەمێ: سوجدەی شوكرەكانتان حازركەن چونكە "بووە دیكتاتۆر بە هەڵبژاردن بێت، بەڵام نەبووە دیكتاتۆر بە هەڵبژاردن بڕوا".