رێبوار سیوەیلی
26/09/2022
1. هەر یەك لە وشەیلی (خەبات) و (بەرخۆدان) و (خەبتاندن) و وشە هاوماناكانیانەوە، لە زمانی كوردییدا ئاماژەیەكی قووڵیان تێدایە بۆ (خود) و (ناخ) و (ویستی) كەسی. ئەوەی خەبات دەكات، لە بەرخۆداندا بەشدارە، یان دەخەبتێ، ویستی خۆی لەو چالاكییەكەدا بەرجەستە دەكات.
2. ڕەنگە ئەم وشانە لە بنەمادا پەیوەندییەكی نزیكیشیان لەگەڵ وشەی (ئاخ و خاك و ناخ و خود)یشدا هەبێت. ئەویش نەك هەر لەبەر هۆكارە دەنگیی و هاوبەشییاندا لە پیتی (خ)، بەڵكو ڕێك لەبەر ئەو پەیوەندییەی ئەم وشانە لەگەڵ یەكتردا هەیانە و دەنگی (خ) وەك دەنگێكی ڕەسەن لە زمانەكەدا بەرجەستە دەكەن.
3. هەر شتێك پەیوەندیی بە خاك و ئاخ و خەباتەوە هەبوو، پەیوەندییشی بە خود و ناخ و ویستەوە هەیە. خود كۆكەرەوەی هەموو ئەو وشانەیە بە مانا جیاوازەكانیانەوە لە خۆیدا. خود هەرچەندە یەك وشەیە، بەس تێكەڵێكە لە هەموو ئەوانە. خودبوون پێكهاتەیەكی چڕە لە ئاخ و خاك و ناخ و وشەگەلی لەو بابەتە. خود هەرچەندە ئاماژەیە بە یەك و تاكێتی و خودبوون و دانسقەیی و بێ نموونەیی و نایابی و دەگمەنی و تاكایەتی و دابەشنەبوون و.. وشەی لەم بابەتە، ئاواش وشەیەكی پێكهاتەییە لە هەموو ئەوانە.
4. كاتێك خود شیی دەكەینەوەو هەڵیدەوەشێنینەوە و پارچەپارچەی دەكەینەوە سەر یەكە پێكهێنەرەكانی خۆی، دەبینین هەر ئەم خودە دانسقە و دابەشنەبووە، پڕە لە ڕەگەزەكانی خاك و ئاخ و ناخ و ویست و خەبات.
5. بۆیە وشەی خەبات لە زمانی ئێمەدا ئامادەیی هەموو ئەمانەیە لە خۆیدا. خەباتكار خودێكە خۆی وەك یەكێك، دانەیەك، دانسقەیەك، خودێك خۆی بەیاندەكات، بەڵام كاتێك دەخەینە بەر دەم ئەو پرسیارەی بۆ وا دەكات؟ بە ئاسانی بۆمان دەردەكەوێت، كە ئەو خودێكی پێكهاتەییە لە خۆی و خاك و ناخ و هەر شتێك لەو نێوانەدا. مرۆڤ خەبات دەكات چونكە لەو ڕێگەوە خۆی دەردەبڕێت و خۆی دەسەلمێنێت و خۆی گیانفیدا دەكات. لەوێشەوە خوێنی خۆی دەبەخشێت بە ئاخ و خاك و بەوجۆرەش ناخی خۆی ئاسوودە دەكات.
6. بۆیە كاتێك مرۆڤی كورد دەبینیت دەخبەتێ، خەبات دەكات، تێدەكۆشێت، ویستی خۆی وەك خەباتكارێك بەیان دەكات. ویستی خودێكی پێكهاتەیی لە پەیوەندی بەو شوێن و كات و ئاخ و خود و ناخەی ئەوی گرتۆتە خۆی.
7. بەمجۆرەش ئەو خەباتكارە بوونی خۆی دەبەستێتەوە بەو پەیوەندییانەی ئەویان بە پێكهێنەرەكانییەوە بەستۆتەوە و ئەم بوونەش لە سەرجەمییەتی خۆیدا خۆی بەیان دەكات. مرۆڤ بەم مانایە خەبات دەكات، چونكە دەیەوێت خۆی دەرببڕێت و خۆی بێت و ئەوەی لە ناخیایەتی بهێنێتە دەنگ و بەرهەمهێنان؛ تەناتەت ئەگەر ئەوە بە تێكەڵبوونی خوێنی خۆیشی بێت لەگەڵ خاك و ئاخی وڵاتەكەی.
8. ئەوەی ئێمە لە ئێستادا لە ڕۆژهەڵات دەیبنین خەباتێكی مەزن و تێكۆشانێكی بێوێنەی تاكەكەسی كوردە، كە لە هەموو سنوورەكان تێپەڕیوەو دەیەوێت وەك خۆی، ناخی خۆی بەیان بكات و ویستی خۆی بۆ بوونێك دەرببڕێت كە لێی قەدەغە كراوە.
9. قووڵی مانای ئەم خەبات و خوێن و خاك و تێكۆشانە هەر تەنیا حەماسەتێكی كوردییانە نییە، بەڵكو خستنەڕووی بەڵگەیەكی بوونخوازانەشە بۆ سەلماندنی بوونی مرۆڤ بە كۆی ئەو ڕەگەز و پێكهاتانەشەوە كە ئەو بوونەیان بە خود بەخشیوە. ئەمێستا ئەم خودێتیە پڕ و لێو ڕێژە ئەوە دەبەخشێتەوە كە پێكیهێنانەوە و سەرچاوەی بوونێتی. ئەمە بەخشندەیی خودێكە، كە لێوڕێژە لە ویست. ئەمە ئەو دۆخەی خودێتییە كە بەویستی خۆی، خۆی دەكاتەوە قوربانی ئەو پێكهاتانەی ئەویان كردە تەك و دانسقە و تاك و كەس. ئەمێستا هەر ئەم كەسە بە توانەوەی خۆی بەسەر پێكهێنەرەكانیدا، ئەوە دەبەخشێتەوە كە سەرچاوەكانی پێیان بەخشیوە.
10. لودڤیك ڤتگنشتاین لە كۆتاییەكانی (تراكتاتۆس)دا دەنووسێت، ئەگەر مرۆڤ نەتوانێت لەبارەی شتێكەوە قسە بكات، پێویستە لە ئاستیدا بێدەنگ بێت. ئەگەر لەمانای خەباتی ڕۆژهەڵات بە تێگەیشتنە كوردییەكەی تێناگەیت، پێویست ناكات كۆمێنت بدەیت و لەبارەی شتێكەوە بنووسیت و دژی بیت، كە نازانیت چییە و چۆن قسەی لەبارەوە بكەیت.