جوێن و فرەژنیی (2)

پەیكار عوسمان


04/06/2022

- لە قۆناغی جنێویزمدا، چەمكەكان لەمانا بەتاڵ ئەبنەوەو ئیتر بابەتێك نین بۆ تێگەیشتن، كەرەستەیەكن بۆ شەڕ. ئیتر لە چەمكی "سەرماداریی" مەبەست سیستەمێكی ئابووری نیە، مەبەست جنێوێكی ئایدۆلۆژییە. ئیتر كوردایەتی شتێك نیە بۆ ئەوەی بزانین چیە، ڕیزێك دروشمە بۆ فریودان، یان ڕیزێك جنێوە بۆ دروستكردنی ئایدۆلۆژیای دژەكوردایەتی. ئیتر دین پاكەتێك نیە بۆئەوەی بزانیت ناوەكەی چی تێدایە، بەڵكو بەبێ پشكنین، یان ئەبیتە جوێندەری پاكەتەكە، یان ئەبیتە جوێنپێدەری پاكەتەكە.

- چۆن زمان لە شەڕ وەرگیرینەوەو بیدەینەوە دەست فەهم، بارەكە لەوێوە ڕاست ئەبێتەوە. ئەو وەرگرتنەوەیەش هەر بەوە ئەبێ كە تێبگەین، كارە گەورەكەی مرۆڤ شەڕ نیە، كارە گەورەكەی مرۆڤ فەهمەو هەڵوێستیش ئەوەیە كە لەسەر فەهم و پەیوەندیكردن بە عەقڵ و ئەخلاق و بەرپرسیارێتی خۆتەوە دائەمەزرێ، نەك لەسەر شەڕو پەیوەندیكردن بە یەكێ لە حەشامەت و جەبهەو جەمسەرەكانەوە!

- ئەو هەڵوێستەی لەسەر بەرپرسیارێتی خۆت دامەزراوە، هەرگیز ناگاتە جنێو، چونكە مرۆڤبوونی خۆت تێیدا ئامادەیەو ئیتر بەرپرسیاریت بەرامبەر بە زمان. ئەو هەڵوێستەی لەسەر جەمسەرگیری و حەشامەت دامەزراوە، ئیتر مرۆڤ تیایدا مەوزوع نیەو تەنیا ڕەقەمێكە بۆ زیادكردنی قەرەباڵغی و گەرمكردنی شەڕەكە، ئیتر كۆنترۆڵی زمان بەدەست تۆ نیەو لەگەڵ حەشامەتەكدا ڕاپێجی ناو جنێویزم ئەبیت!  

- هەر لایەك بتبا، ئیتر تۆ هەر براویت و زمانی ئەوێ و عەقڵی ئەوێت لێباركراوەو زمان و عەقڵی خۆتت لێوەرگیراوەتەوە. هەڵوێستیش ئەوەیە كە لەناو زمان و عەقڵی خۆتەوەدێ، نەك لەو زمان و عەقڵەوە كە لێت بارئەكرێ. هەڵوێست ئەوەیە كە سەر بە بوونی فەردی خۆتە، نەك سەر بەو بوونە جەماعییەی كە بۆت دروستئەكرێ.  

- جنێویزم هەر نەبۆتە زمانی سیاسەت و دین، بەڵكو بۆتە زمانی ڕۆشنبیرییش! هەرچی دوو كتێبی نوسی، ئیتر ئاسانترین شت بەلایەوە، ئەوەیە كە بەوانیتر بڵێت "گەمژە". ئەو گەمژە بڵاوەی ناو كتێب و زمانی ڕۆشنبیری، ئەونەی كە جنێوە بەویترێك، ئەونە چەمكێك نیە بۆ تیگەیشتن و موعالەجەكردنی خودی حاڵەتی گەمژەیی "كە هەیە"!

- ئاخر بەكارهێنانەكەی زبرو جنێوانەیەو زمانی ڕەخنەو موعالەجەش، زبر نیەو ڕۆشنبیر لە پشتی چەمكەوە خەریكی شەڕ نیە، بەڵكو ئەیەوێ فەزایەكی تێگەیشتن بۆ خۆی و بۆ ئەوانیتریش بكاتەوەو دواتر هەڵوێست و ئەنجامگیری، لەسەر ئەساسی ئەو تێگەیشتنە پاشەكییە، خۆی ئازادانە دروستببێ، نەك هەڵوێست و ئەنجامگیری پێشوەختە، كە ئەمە هەر ئەچێتەوە ناو تاكڕەهەندی و جنێویزم! 

- لای من ڕۆشنبیر ئەوەیە كە مەساحەی بیركردنەوە دروستئەكات نەكئەوەی كە بیرەكەی خۆی چییەو چی نیە. ئاخر كەسێكی زۆر سادەو نەخێنەواریش بەقەت خۆی بیرێكی هەر هەیە، بەڵام ڕەنگە لیاقەی دروستكردنی مەساحەی بیركردنەوەی نەبێت. ئەو ڕۆشنەی ناو وشە ڕۆشنبیر، خودی بیرەكەی ئەو نیە، بەڵكو ئەو مەساحەو بوارەیە كە ئەیكاتەوە بۆ بیری هەمووان و ڕۆشناییەكە لەوێدا دروستئەبێت.     
  
- زمانی ڕۆشنبیریی ئەبێ گفتوگۆ دروستكاو جیاوازەكان لە ماڵی خۆیان بهێنێتە دەرو ڕایانكێشێتە ساحەیەكی كراوە. ماڵ دیوارو دەرگای هەیەو ساحە كراوەوەیەو ئاسۆی بینین تێیدا فراوانترە. ڕۆشنبیر ئەبێ ڕامانكێشێتە ناوچەیەكی هاوبەشی بێ حەساسیەت، نەكئەوەی حەساسیەت دروستكاو پاڵمان پێوەنێ بۆ ماڵی خۆمان. عەقڵ لە ناوچە هاوبەشە كراوەكەدا گەشەئەكات نەك لە ماڵە داخراوەكەی پەرتەكاندا. لە ماڵە داخراوەكاندا تەنیا دەمارگیری و بەرگری كوێرانە لە "خۆ" هەیە، بەڵام لە ناوچە هاوبەشەكەدا، ئاسۆی دەركەوتنی ڕاستی و دروستبوونی "ئێمە" هەیە.

- كاتێ هەریەك دەمارگیری ماڵی خۆی بێت، ئیتر باسی كەسەكان بكەی تەشیرەو باسی فكرەكان بكەی هەستی ناسكی حەشامەت بریندار ئەبێ و بە نەتیجە ئیتر نابێ قسەبكەیت. بەڵام كە من لە ماڵی خۆپەرستی هاتمە دەر، ئیتر تۆش ڕەخنەم لێبگری ئاساییە، چونكە خۆم پێشوەخت ڕەخنەم لە خۆم گرتووەو هەر بەوە لە خۆپەرستی هاتوومەتە دەر. ئیتر ڕەخنە لە فیكرەكەشم بگریت ئاساییە، چونكە من خۆشم لە ماڵی دەمارگیری هاتوومەتە دەرو چوومەتە ناوچەی رەخنە!  

- مەبەستم ئەوەنیە ڕۆشنبیر زمانی ڕەخنە لەدەستبداو خەریكی موجامەلەو موراعاتی ئەملاولاو ڕازییكردنی هەمووان بێت، كە ئەوە جگە لە درۆو نیفاق هیچی تر نیە. بەڵكو مەبەستم ئەوەیە كە ڕۆشنبیر پارێزگاریی لە زمانی ڕەخنە بكاو نەیەڵێ ببێ بە زمانی شەڕ، چونكە مەساحەی هاوبەش و بواری تێگەیشتن و ئەگەری چاككردنی دنیا، لە زمانی ڕەخنەوە دروستئەبێ و لە زمانی شەڕەوە كۆتایی دێت.

- ((ئەوەی كە سیاسەت و دین و فكر، لە فۆڕمی تاكڕەهەندییدان و دەمارگیرییمان بۆ دروست ئەكەن و ئەمانبەنە دۆخی جەمسەرگیریی)) ئا ئەوەیە كە جنێوی لە ئاستە میللییەكەوە، ڕاكێشاوەتە ناو زمانی ڕەسمی و كردوێتی بە زمانحاڵی فەزای گشتی. ئیتر جنێودانیش بۆتە فەزیلەتێكی شۆڕشگێڕانەو جۆرێك لە ئازایەتی، بۆ بەرگریكردن لە ماڵی خۆم و داكوتینی ماڵی بەرامبەرو لەبری ئەوەی بە شەرمەوە بكرێت، بە شانازیی و بە حەماسەتەوە ئەكرێت!

- چۆن جنێویزم بكەینەوە بە جنێو، سەنتەری زمانی لێوەرگرینەوەو بیخەینەوە پەراوێزەكەی خۆی؟ ئەمە پرسیارەكەیەو وەڵامیش هەر ئەوەیە كە "عەقڵی تاكڕەهەندی" و "دۆخی جەمسەرگیری"، بخەینە ژێر پرسیارەوەو بكرێینەوە بەسەر فرەئەگەریی و چیتر نەچەقین لە نێوان دوو ئەگەری ئەمسەرو ئەوسەردا، چونكە دۆخی ڕەشوسپی زمانی هەیەو زمانەكەشی جنێوە.

- ئەوەش قورسەو سوكیشە، سوكە چونكە هەر ئەوەیە كە بڕێك لە ماڵەكەی خۆت بێیتە دەرو پێ بەسەر دەمارگیریی خۆتدا بنێ ی لەپێناو ڕاستی و شتەكە لەمە زیاتر نیە. قورسیشە چونكە پێنان بە دەمارگیرییدا، پێنانە بە خۆتدا، كاتێ هەموو وجودی خۆتت خستۆتە قوماری دەمارگیرییەكی فكری یان عینادییەكی شەخسیی یان بەرژەوەندییەكی مادییەوە، ئیتر داننان بە ڕاستییدا ئەبێتە جۆرێك لە خۆكوژیی! 

- ڕاستیی ئەوەیە كە جنێودان بە یارو نەیار، بە شێرزاد حەسەن و بە دوكتۆر عەبدولواحید، هەردوكی ناڕەوایە، نەك ئەوەی بۆ لایەكیان بە ڕەوای بزانیت و بەشداریش بیت تێیداو بۆ لاكەی تر بە ناڕەوای بزانیت و ئیدانەی بكەیت. حەملەی دژەجنێو لەوێوە نەجاحەت ئەهێنێ، كە خودی حەملەكەش نەكرێتە بابەتی جەمسەرگیری و لێدانی لایەك لە لایەكی تر، بەڵكو هەمووان بەشداربن تێیدا لەڕێگەی بەخۆداچوونەوەو بینینی بەشەكەی خۆ، نەك تەركیزكردنە سەر بەشەكەی ئەو.

- كێشەی (دوو ئەگەریی) هەر ئەوەنیە كە درۆیەو هەمیشە دنیا لەوە فراوانترە كە تەنیا دوو ئەگەربێت.. كێشەكەی ئەوەیە كە خراپترین ئەگەریشەو ئیتر لەوێدا ناچاریت خۆت بە ئەگەرێكی زۆر خراپ بەراورد بكەیت. مرۆڤ كە لە ئەگەرێكی باشدا بێت، ناچارنیە خۆی بەراوردبكات بە ئەگەرێكی خراپ. فرەژنی باشە یان خیانەتی زەوجی؟ جوێن بدەم باشە یان ببمە كۆیلەی دەسەڵات؟ ئەو جۆرە یەكەمانە باشبوونایە ناچار نەبوون خۆیان بەراورد بكەن بەو جۆرە دووەمانە!

ماویەتی