سالار مەحمود
1 رۆژ پێش ئێستا
“لە زاری شایەتحاڵەكانی نوگرەسەلمانەوە”
تۆقینەرترین و بەدناوترین ناوی جەلاد، لای ئەو كەسانەی لەئەنفالدا برابوونە نوگرەسەلمان، ناوی ((عەجاج))ە.ئەو ئەفسەری بەرپرسی گرتوخانەی قەڵای نوگرەسەلمان بووە، كەسێكی (سادی)و رەفتاری لەگەڵ خەڵكەكەدا لەو پەڕی دڕندەیی و بێ بەزەییدا بووە.
چەند كەسێك لە نوسەرانی بواری ئەنفال و جینۆساید، لە مانگی ١٠ی ساڵی ٢٠٠٦ وەك میوانی چاودێر بانگهێشت كراین بۆ ئامادەبون لە چەند دانیشتنێكی دادگای باڵای تاوانەكانی عیراق لە بەغدا لەسەر دۆسیەی ئەنفال بەڕێوە ئەچوو، بریتی بوین لە ( لەتیف فاتیح فەرەج، تەها سلێمان، محەمەد حەمەساڵح تۆفیق، عومەر محەمەد، مەجید ساڵح و عەبدوڵا كەریم مەحمود، سالار مەحمود).
لەدانیشتنی یەكەمی رۆژی دووەمی ئامادەبوونی ئێمە لەهۆڵی دادگادا كە رێكەوتی ٢٠٠٦/١٠/١١ بوو، یەكێك لە ژنە ئازاو پاكیزە شایەتحاڵەكان, ناڕەحەتی دۆخ و گوزەرانی خۆی و بەسەرهاتەكانی لەو ماوەیەی لەنوگرەسەلمان بوو بۆ دادگا دەگێڕایەوە. زیاتر لەجارێك ناوی عەجاجی هێنا، لەگەڵ ناوهێنانیشیا ئاهێكی قوڵیشی هەڵدەكێشا. بە هەستێكی پڕ لەخەمەوە كەوتە باسكردنی شێوازەكانی دەست درێژیی كردنە سەری، لەلایەن ئەو جەلادەی قەڵای نوگرەسەلمان. لە كاتی قسەكانیدا، دادوەر محمد العریبی دەستی خستە سەر سویچە سورەكەی بەردەستی؛ بۆ ئەوەی پەخشی دانیشتنەكە كە راستەوخۆ بوو نەگوازرێتەوە بۆ كەناڵەكانی تەلەفزیۆن.
كچەكە باسی ئەوەی كرد؛ كەچۆن عەجاج و یەك دوو كەس لەپاسەوانەكانی، شەو هاتوون و لە كچەكانیان هەڵبژاردوەو بردوویانە بۆ لای خۆیان، بەبیانوی جیاجیا، ئیتر خۆی پێڕانەگیراو بەدەم گریانەوە وتی: منیش بەو دەردە برام و زۆر دڕندانە سوكایەتیان پێكردووم و بێ شەرمانە دەستدرێژیان كردۆتە سەرم.
لەو گێڕانەوەیەدا ھۆڵی دادگا پڕ بوو لەبێدەنگی .خودی محەمەد العرێبی عارەق بەناو چاوانیدا دەهاتە خوارەوەو، سەری خۆی پێ ِڕانەدەگیراو شۆڕی كردەوە بەسەر مێزەكەی بەردەمیداو، لەحەسرەت و شەرمدا بەدەستە راستی ئارەقی ناو چاوانی دەسڕی. ژنەكە لە قسەكانی بەردەوام بوو، دادوەر بەبێدەنگی و دوای چەند دەقیقەیەكی تر بەهەردوو دەست ئارەقەی سڕی. داوەرەكەی تری دەستەچەپی محەمەد العرێبی لەژێر عەینەكەكەیەوە فرمێسك بەچاوەكانیدا دەهاتە خوارەوەو ئەویش زوو زوو فرمێسكەكانی دەسڕی.
شێوازی گێڕانەوەی شایەتحاڵەكە زۆر كاریگەر بوو، بەتایبەتیش بەعەرەبی ئیفادەی دەداو، زمانەكەی زۆر پاراو بوو. بە جۆرێك عەرەبیەكەی ئەتوانم بڵێم لەباشترین عەرەبی زانەكان بوو. كچەكە جگە لەزانینی زمانی عەرەبی بەباشی، پێدەچوو ئاگایەكی باشیشی لەئەدەبیاندا هەبوو بێ، چونكە بەزمانێكی پاراوی ئەدەبیش گوزارشتی لەمەینەتیەكانی نوگرەسەلمان دەكرد.
ئەمە وای كرد لەرووی دەروونی و ویژدانیەوە زۆر كاربكاتە سەر سۆزی ئامادەبوانی هۆڵەكەو گریان خەمگینیەكی قوڵ ھەمووانی داگرت، جگە لە سەدام حسێن و هاوقەفەسەكانی نەبێت.
لە یەكێك لەدانیشتنەكانی دواتردا، شایەتحاڵ عەبدوللا سەعید ئەحمەد خەڵكی گۆپتەپە بوو، باسی لەوەكرد لە نوگرەسەلمان لەبەر ھەلاكەت و خراپی ژیان و گوزەرانیان، وتی: رۆیشوینەتە لای عەجاج ئەو (بەحەجاج ناوی دەهێنا) باسی ئەوەمان بۆی كردوە، كەژیانمان لەبەر نەخۆشی و نەبونی خواردن و پیسی بەتەواوی لەكولەمەرگی و مەترسیدایەو، وا بڕوا هەموومان دەمرین. وتی: عەجاج لەوەڵامدا پێی وتین: ئێوە بۆ ئەوە هێنراونەتە ئێرە كەبمرن. ئێوە بۆ ژیان نەهێنراونەتە نوگرە سەلمان.
عەجاج ناوێكە لە دادگای باڵای تاوانەكانی عیراق، چەندین سكاڵای لەسەر تۆمار كراوە لەلایەن شایەتحاڵە سكاڵاكارەكانی زیندانی قەڵای نوگرەسەلمانەوە.
ئەو دوو سكاڵایەی لە عەجاج كرا تەنیا لە یەك دانیشتنی دادگادا بوو، دۆسیەی ئەنفال ٦١ دانیشتن بوە لە یەكەم دانیشتنەوە تا دوا دانیشتنی بڕیاردانی دادگاكە، بە دڵنیاییەوە چەندین سكاڵای تر لە دانیشتنەكاندا لەو تاوانبارە تۆمارو تەوسیق كراوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق لە راگەیەنراوێكی فەرمیدا بڵاوی كردەوە كەعەجاج ئەحمەد حەردانیان دەستگیر كردوە، رۆژی ٢٠٢٥/٧/٢٩ لە شارۆچكەی چلوعیە. دوای ئەوەی چەند كەسێك لە قوربانیانی تاوانی ئەنفال سكاڵایان لەسەری تۆماركردوە لە دادگای پارێزگای موسەنا.
جگە لە سكاڵی نوێ كە لەسەر ئاستی تاك و گروپی كەسی تۆمار كراون، پێویستە پشت ببەسترێت بەو سكاڵایانەش كە لە دادگای باڵای تاوانەكانی عیراق لە كاتی لێكۆڵینەوە لە دۆسیەی ئەنفال، شایەتحال و سكاڵاكارەكان تۆماریان كردوە، لەسەر ناوبراوو تاوانبارانی تر.
ئەو تۆمەتانەی رووبەڕووی عەجاج كراون لە دادگای باڵای تاوانەكان، كوشتن و ئەشكەنجەدان و دەستدرێژی كردنە سەر ژنان و كچانی پاكیزەو مردوو خستنە بەر سەگی رەش و هی تریشن.
كاتی ئەوەیە رێكار بگیرێتە بەر بەپێی یاسای دادگاكە ژمارە (١٠) ی ساڵی ٢٠٠٥ و بڕیاری دەستەی دادەوەرانی دادگای باڵای تاوانەكانی عیراق رێو شوێنی یاسایی ئەنجام بدرێت و یەكلاكردنەوەی ئەو تۆمەتانەی رووبەڕووی ئەو جەلادە كراونەتەوە بەپێی ئەحكامەكانی دادگاكە.
سكاڵاكان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی حوكمی بەعس و دەكەوێتە چوارچێوەی ویلایەتی دادگای باڵای تاوانەكانی عیراقەوە.
گرتنی ئەو جەلادە دوای سی و حەوت ساڵ لەئەنجامدانی تاوانەكەو، بیست و سێ ساڵ لە روخانی رژێمی بەعس، گەرچی درەنگ وەختە، بەڵام سروشتی تاوانی نێودەوڵەتی كات و زەمەن هیچ لە پرسەكە ناگۆڕێ.
عەجاجی بەعسی ئێستا لەبەردەم عەدالەتی یاسادایە، دەرفەتێكی گرنگە بۆ گێڕانەوەی نەختێك لە مافی قوربانیان و، بیرهێنانەوەی تاوانی ئەنفال.