نیشتیمان و خاوەنەكانی

نه‌به‌ز گۆران

02/06/2021

دەستەواژەیەكی _سۆمەری_ هەیە، دەڵێت :" خاك دایكە، نیشتیمان دایكە."(1) ئەم دەستەواژەیە بووەتە دەربڕینێكی گشتی و گەلانی دوای ئەو شارستانییەتە بەكاری دەهێننەوە. لە باشووری كوردستان لەسەر ئەم دەربڕینە، دەبێت بپرسین ئایدۆلۆژیای حیزبی چۆن ئەم گوتارەی بەرزكردەوەوە و چۆن لە واقیعدا مامەڵەی لەگەڵ دەكات؟ بەم پێیە بەشێكی گەورەی نیشتیمان فرۆشرا، بەشەكەی دیكەشی لە ئێستادا لەلایەن فاشیزمەوە خەریكی بڕینەوەی دارەكانین_ كە بەپێی دیدگا سۆمەرییەكە دەكاتە پرچەكانی دایك_. هیچ گومانی تێدانییە، چ لە بڕینەوەی داربەڕووەكانی باشوور، چ لە بڕینەوەی زەیتونەكانی _عەفرین_ كوردێكی _ئەنكیدۆیی و هاپاركی(2) تێیدا بەژدارە. لە ناو مێژوودا چەندین وێستگەی گرنگ هەن، بەژداریكردنی كوردێكی خۆ فرۆش بۆ هێنانی بێگانە بۆ سەر زەوی دایك، مێژووێك و ڕەگوڕیشەیەكی قوڵی هەیە، هەر چۆن_ئەنكیدۆ_ دەبێتە چاوساغی بێگانەكان بۆ هێنانیان بۆناو دارستانەكان و كوشتنی خەڵكەكەی، هەرچۆن _هارپارك_ دەبێتە بێگانە پەرستێك و هاوكاریان دەكات بۆ ڕوخاندنی سیستەمێكی حوكومڕانی كورد، بەهەمان شێوە لەم كردە فاشیەدا بەبێ‌ بوونی كوردێكی خۆفرۆش پڕۆژەكە بەو تۆكمەیە جێبەجێ‌ ناكرێت.
فاشیزم، ئیدی لەبەرگی دینی بێت، لە بەرگی سكولاربێت، لە هەر بەرگێكدا بێت، كاری سڕینەوەی ئەویترە، سڕینەوەكە تەنها لە شوناس و كلتووردا گەڵاڵە نابێت، بەڵكو دەكشێت بۆ ناو سروشت و پاشماوە ئاسەوارییەكانی ئەو گەلەش. ئەوەی لێرەدا زۆر جێگای كۆمیدیاو نیشاندانی لاوازییە، بیانوو هێنانەوەیە بۆ فاشیزم! هەندێك ڕستەی لاواز لای مرۆڤی زیهن داگیركراو، لای مرۆڤی بیركردنەوە بچوكی ئایدۆلۆژی دەبینین دەڵێن: " پەكەكە بیانووی داوە بەدەستەوە!" یارمەتی ئەم بیركردنەوانە دەدەین كەمێك لەبارەی مێژووەوە بخوێنەوە، بۆ نمونە: " پێش شۆڕشی شێخ سەعید پەكەكە هەبوو؟ پێش قەتڵوعامی دەرسیم پەكەكە هەبوو؟ سەردەمی عیسمەت ئینۆنۆ پەكەكە هەبوو؟ سەردەمی موهەندیس و ئەتاتورك پەكەكە هەبوو؟ سەردەمی هاتنی توركە قەوقازییەكان پەكەكە هەبوو؟ سەردەمی عوسمانییەكان و قەتڵوعامی ئەم كوردانەی میرنشینی سەربەخۆیان ڕاگەیاند پەكەكە هەبوو؟"(3) لەوانەیە بۆ كەسێك ئاگای لە مێژوو نەبێت و تەنها بیركردنەوەی لەسەر قەڵەم ڕەوی میرنشینی بخولێتەوە، ئەم بیانوو هێنانەوەیە بۆ ئەویتری فاشیزم نیشانەیەك بێت بۆ بینینی داڕمان و لاوازكردنی ئەو كەسایەتییە لە ڕێگەی نا ئاگاییەوە لە مێژوو.(ئەوانەی مێژوو دەخوێنەوە لەم پەڕەگرافە تێدەگەن.)
تا ڕادەیەك مرۆڤی باشوور لەناو داگیركردنێكی گەورەدا دەژیت، پەیكەری مرۆڤەكە پارچە پارچە بووە و هەمیشە لە ڕێگەی ئەویتری بێگانەوە سەیری خۆی دەكات. ئەم مرۆڤە لەلایەكەوە لە ڕێگەی كلتووری مەعنەویەتی پڕوپوچی _ئێران_ ییەوە بەشێكی داگیر كراوە، لەلایەكەوە لە ڕێگەی فاشیزمی ئیسلامی سیاسیی  عەرەبی و تەریقەت گەرایی و خێڵگەرایی ناو كلتووری عەرەب بەشێكی تری داگیركراوە، لەلایەكەوە لە ڕێگەی فاشیزمی ئیخوانی و فاشیزمی سكولاریی توركییەوە بەشێكی دیكەی داگیركراوە، لە كۆتاییدا بووە بە كارەكتەرێكی زیهن داگیركراو كە هیچ كات ئامادە نییە بگەڕێتەوە بۆ خوێندنەوەی مێژووی خۆی تا كەمێك لەبارەی خۆ ناسینەوە هوشیاریەك گەڵاڵە بكات. ئەو شیوەنانەی بۆ ئەویتری دەكات نیشانەی روونن بۆ لاوازی ئەم كارەكتەرە. هەمیشە لە دورەوە شیوەنێك دەدۆزێتەوە بۆ ئەویتر تا بیكات و خۆ بەستنەوەی بە ئەویترەوە دەروونە خاڵییەكەی پڕدەكاتەوە و لە ڕێگەی تەماهیكردنی لەگەڵ ئەویتردا هەست بە بوونی خۆی دەكات. ئەم تاپیە لە مرۆڤی زیهن داگیركراو زۆر بەباشی لەگەڵ ئایدۆلۆژیا ساختەكانی ڕۆژانەدا خۆی دەگونجێنێت و بەردەوام بیانوێك دەهێنێتەوە، تا ڕێگە بە ئەویتری بێگانە بدات بێتە ناوییەوە.
ڕەنگە شیوەنكردن و بەیاننامە و كەمپین لەسەر كردە فاشییەكانی تورك، یان كلتووری مەعنەوی پڕوپوچی ئێران، یان خۆ ڕنین بۆ خاكی ئەویتری عەرەب، دادی ئەم مرۆڤە نەدات. لە كردەیەكی وەك دار بڕینەكەدا، ڕستەیەكی زۆر سادە بەسە بۆ ئەوەی لە شیوەنكردن ڕزگاری بكرێت: " ئەو هەموو چەكدار و سوپایەتان هەیە، ئەو هەموو هێزە دەست وەشێنەتان هەیە، كە بە فرسەخێك هەڵدەكوتنە سەر گەنجی ناڕازی و سەر چالاكوانان و دەیانگرن و دەیانكوژن، دوو گروپ لەو هێزانەتان بنێرن بۆ ئەو چەتانەی دارەكان دەبڕینەوە تەمێیان بكەن، كۆتایی بە چیرۆكەكە دێت. لەبری ئەوەی خۆتان زەلیلكەن و سەربكەن بەم قونسوڵ و بەو دەزگا ئەوروپیدا، تەنها بۆ جارێك بە شكۆوە مامەڵە لەگەڵ ئەویتری داگیركەر بكەن."  لەناو مێژوودا پەیامێك هەیە بەم جۆرەیە:" هەر میللەتێك نینۆكی نەبێت، لە كۆتاییدا دەستەكانیشی لەدەست دەدات، ئەو نینۆكانەتان بۆچییە گەر بۆ كاتی خۆی بەكاریان نەهێنن؟!"
فاشیزم بەم جۆرەیە چارەسەرەكەی تەنها لەناو گۆڕدایە، گەر تۆ ناتوانیت شكۆی دایك_زەوی نیشتیمان_ بپارێزی و ببیتە خاوەنی و بیكەی بە گۆڕ بۆ فاشیزم، بێگومان فاشیزم لەسەر زەویەكەی خۆت دەوسڕێتەوە و كۆتایی بە چیرۆكەكانت دەهێنێت. نەك هەر داربڕینەوە و داگیركردن و شوناس گۆڕین و زمان و كلتوور وێران كردن دەبنە بنەمای كارەكانی، بەڵكو دەگەڕێت لە هەرشوێنێك ئاسەوارێكی دێرینی تۆ هەبێت لەناوی دەبات، وەك (ڤاڵتەر بنیامین) دەڵێت:" ئەگەر دوژمنەكان سەركەوتن، مردوەكانیش لە ئاماندا نین." بێگومان نەك هەر ئێستا و سروشتەكەت و بوونەكەت، مێژووەكەشت لە ئاماندا نییە. ئەوانەی خۆیان بە دەسەڵاتدار و خاوەنانی نیشتیمان دەزانن و سەروەت و سامانەكەی دەخۆن، لەوانەیە لە ئێمە باشتر بزانن چارەنووسی ئەم خاكە _ئەم دایكە_ كاتێك ئایندەی لێوە دیار دەبێت خاوەنە بخۆرەكانی هێندەی ئەو دەسكەوتانەی لەم _دایكە_ دەستیان دەكەوێت، هێندەش توانای بەرگریكردنیان هەبێت لێی. (حیزببە زیهن داگیركراوەكانی باشوور، جارێ‌ سەرقاڵی خۆبەخاونەكردنی سامانەكەین نەك بەرگریكردن، لەوانەیە قسەكردن لەم بارەیەوە جێگای نیگەرانیان بێت.)


                                                                                   نەبەز گۆران
پەراوێزەكان:
_(1)_بگەڕێوە بۆ خوێندنەوەی لاوژە سۆمەرییەكان، بۆ زیاتر ناسینی خاك و نیشتیمان.
_(2)_ئەنكیدۆ هاوڕێی گەلگامێشە، دەستی لە خەڵكەكەی خۆی هەڵگرت و سوپای گەلگامێشی بردە ناو دارستانەكانی ڕۆژهەڵاتی میزۆپۆتامیا، تا قەتڵوعامی خەڵكەكەی خۆی بكات وەك نۆكەرێك. هارپارك، سەرلەشكری ماددەكان، بووییە نۆكەری پارسەكان و بەژداری لە ڕووخاندنەكەدا كرد، بگەڕێوە بۆ خوێندنەوەی ڕۆمانی_شانشینی ئەگباتان_ یان كتێبە مێژوویەكەی _هێرۆدۆت_ی یۆنانی.
_(3)_ئەگەر كاتت هەیە مێژووی تورك لە سەردەمی عوسمانییەوە تا سەردەمی فاشیزمی ئەتاتورك و عیسمەت ئینۆنۆ و موهەندیس بخوێنەوە، گەر كاتیشت نییە، ڕۆمانی _داگیركردنی تاریكی_ بەختیار عەلی بخوێنەوە بۆ بەرچاو ڕوونی تا تێبگەی، پێش پەكەكە تورك چۆن مامەڵەی لەگەڵ كورد كردوە.